Bugün - Tuesday, March 19, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Recep Uslu

Recep Uslu - Müzikoloji ve 2016 Taşköprülüzade Sempozyumu

Müzikoloji ve 2016 Taşköprülüzade Sempozyumu
Yazı Tarihi: Monday, November 28, 2016

Bu sempozyuma yıllar önce hazırlanmıştım desem yalan olmaz. Çünkü Taşköprülüzade Ahmet’in Miftahü’s-saade (: Saadet anahtarı bilimler) adlı kitabında “ilmülmusiki” yani bugünkü çeviriyle “müzikoloji”ye bir başlık ayırdığı yıllar önce dikkatimi çekmiş ve notumu almıştım.

İstanbul Medeniyet Üniversitesi’nin ev sahipliği yaptığı Uluslararası Taşköprülüzade Sempozyumu 18-20 Kasım 2016 tarihlerinde yapıldı. Organizatör heyet başkanı Prof. Dr. İhsan Fazlıoğlu, yürütücü Yrd. Doç. Dr. İbrahim H. Üçer, katılımı destekleyenler başta İMÜ rektörlüğü olmak üzere İLEM (İlmi etütler derneği), İTED (İlim Sanat Tarih Edebiyat Vakfı) ve Türk Tarih Kurumu idi. Dünyanın çeşitli ülkelerinden konuyla ilgilenen birçok bilim adamı katıldı. Bu uluslararası sempozyuma müzikoloji katkısı benden geldi.

Türk müziği tarihinin pek bilinmeyen katalizörleri vardır.  Taşköprülüzade bunlardan biridir. Çünkü kendisi aslında bir felsefe ve din alimidir. Eğer hayatının son yedi yılında kör olmasa idi, şeyhülislam olacaklar arasında güçlü bir din ve bilim adamı adaydı.

Taşköprülüzade Ahmet, bu eseriyle Osmanlı bilim tarihinin ilk ansiklopedisti olarak tanınır. Okumuş, eğitimli bir aileden gelir. Eğitimini İstanbul’da tamamlayıp 1525’te müderris, 1545’te Bursa kadısı, 1551’de İstanbul kadısı oldu, 1554’te kör oldu, 1561’de öldü. Çeşitli eserleri içinde müziği ilgilendiren iki önemli eserinden biri Şakayıkun-numan, müzisyen şairlerin bulunduğu bir biyografi eseridir (Türkçe’ye tercüme edildi ve basıldı); ikincisi Miftahu’s-saade’dir, bilimler ansiklopedisidir. Eser İstanbul’da yazılmıştır, yazım tarihi 1552 olduğu sanılmaktadır. Bu eser oğlu tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiştir.

Diğer yandan müzik tarihimizin en az bilgi bulunduğu dönem XVI. Yüzyıldır. Yüzyılın başlangıcını en iyi aydınlatan eserlerden biri, Londra’da bulunan bir güfte mecmuasıdır. Bu mecmua çok yakınlarda araştırılıp incelendi. Henüz eserin bize sunduğu bilgiler iyice tedkik edilmedi. Bu mecmuadan daha birçok bilginin elde edilecektir. Yaklaşık 1620’lerde yazılmış olabileceği düşünülen mecmua üzerinde Selçuk Üniversitesi öğretim elemanı M. Nuri Parmaksız bir doktora çalışması yaptı. 

Taşköprülüzade işte bu yüzyılın tam ortasında 1652’de yazdığı Arapça eserinde müzik bilimi hakkında ansiklopedik genel bilgi vermektedir. Özetle önce bilimin tanımını yapmaktadır: “Müzik bilimi, nağmelerin ve ikaların durumları, melodinin oluşturulmasının nasıllığı ve müzik aletlerinin icadı, bu ilim sayesinde bilinir”. Daha sonra bilimin konusundan söz eder: “Müzik bilimin konusu sestir”. Ancak bu bilgileri verirken kelimeleri dikkatlice kullanılmış, çok anlamlı kelimeler olup, “nağme” kelimesi hem perde, hem melodi/ezgi/kalıp melodi/dizi, hem de bir müzik eseri anlamlarına gelmektedir; “ika” kelimesi hem melodik ahenk, hem de ritim/usul anlamına gelmektedir. Açıklamalrında, müzik biliminin alt dallarından, çalgı yapımından, dans-işve sanatından, müzik psikolojisinden bahseden ifadeler yer almaktadır. Kullandığı cümlelerde müzik terapi/müzik psikolojisi/ müzik felsefesine işaret eden noktalar vardır. Mesela “müzik seslerinin gezegenlerden elde edildiğini söyleyenler var, oysa filozoflar feleklerde çarpışma ve hava olmadığını kesin olarak bildiklerinden gezegenlerden ses elde edildiği fikrine karşı çıkarlar” der. Bu küçük ayrıntılar Taşköprülüzade’nin bilimdeki seviyesini göstermektedir. Çağının bilgi seviyesini takip etmektedir. Oğlunun verdiği bilgiye göre Taşköprülüzade defalarca Org müziği dinlemiş ve her dinlediğinde ayrı bir zevk almış. Bu bilgi onun kiliseye zaman zaman gittiğini ve bu müziği orada dinlediğini göstermektedir.

Sempozyum sonunda neyzen Doç. Dr. Ali Tan ve Udi Sami Dural mini konser vermiş, Meragi, Itri gibi bestecilerden örnekler sunmuşlardır.

Sempozyum bitiminde Cumhurbaşkanlığı danışmanlarından İbrahim Kalın Doğu-Batı Medeniyeti arasındaki farklı anlayışları örnekleyen bir konuşma yapmıştır.

Güçlü bir aday olmasına rağmen Taşköprülüzade kör olduğu için arkadaşlarından Ebussuud Efendi şeyhülislam oldu. Bu şahıs, XVI. Yüzyılın ikinci yarısının kültür hayatında önemli rol oynayanlardan biridir. Ebussuud Efendi gibi o dönem bazı din alimleri müzik karşıtı bir yol izlemiş olabilirler. Bunun asıl sebebi salt “din” midir yoksa başka sebepler var mıdır? Sempozyumun ben de uyandırdığı fikirlerden biri budur.

XVI. Yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı devleti iyice genişlemiş, geleneği yaşatan ve farklı kültürlere sahip toplumlara hükmettiği gibi, aynı zamanda İslam medeniyetinin bayraktarlığını yapmış devletlerin geleneklerine bağlı Arap toplumlarına da hükmetmeye başlamış, hatta bir gizli kültür savaşı başlamıştı. Osmanlı devleti ve entellektüelleri böylece Arap kültürü ile yetişmiş toplumlara da kabul ettirmeğe çalıştığı bir döneme girmişti. İşte bu sırada Arap kültüründe etkili ve müziğe karşı tutumları ön plana çıkan “selefiye” akımı vardı. Selefiyecilerin etkili önderleri müziğin haram olduğunu iddia ediyorlardı. Bu aynı zamanda Arap ırkını ön plana çıkaran dolayısıyla Osmanlının devlet otoritesine karşı bir din-siyaset karışımı bir propaganda şekli idi. Arap selefiyecilerin dolayısıyla Arapların övündükleri son din adamlarından biri olan İbn Teymiyye’nin (ö. 1328) önderlik yaptığı selefiye akımından, şu veya bu sebeple o dönemin Osmanlı alimleri de etkilenmiş olabilecekleri gibi, Osmanlı siyasetine kendilerini Arap kültürü (bu terim salt “İslam dini kültürü” değildir, Arap geleneklerini de barındırır, Arap gelenekleri taa Sumerlerden, Yemenlilerden, Babillilerden, Nasranilerden, Aramilerden, İbranilere kadar farklı toplumların geleneklerinden etkilenmiş bir birikimdir) etkisindeki toplumların da kabul etmesine zemin hazırlamak için böyle bir tutum içine girmiş olabilirler. Bu ihtimalleri en iyi şekilde müzik/ kültür sosyologları değerlendirebileceğinden konunun enine boyuna iyice incelenmesi gerektiği anlaşılmaktadır. XVI. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı’ya da bulaştığı anlaşılan “Müzikte Selefiye Etkisi” denebilecek müziğe karşı bu olumsuz fikir akımıyla yüzleşmek, daha sonra Osmanlılarda etkili olan Kadızadeliler gibi günümüzde de olasıdır. Bu yüzden konu müzik tarihi açısından olduğu kadar müzik sosyolojisi açısından da önemlidir.

Osmanlı devletinin XVI. Yüzyıl ikinci yarısında bu selefiyeci görüşün dini ve siyasi anlamda etkili olması Taşköprülüzade zamanında başlamış demektir. Arşiv belgelerinden anlaşıldığı kadarı ile topluma yansıtılmasında olabildiğince toleranslı olunmuş, ama bazen de acımasızca dini ve siyasi adam harcamalarına sebep olmuştur. İşin bu tarafını arşiv belgelerinde görmek elbette mümkün değildir. Müzik ise şöyle veya böyle yoluna devam etmiş.

Taşköprülüzade’nin oğlu bir taraftan Ebussuud’dan, diğer taraftan sufi müziğin örneklerinin sergilendiği bir meclisin sahibi olan Üsküdarlı Aziz Mahmut Hüdayi’den ders almıştır. Babasının org dinlediğini de eserlerinde yazmıştır. Ancak hayatında hangi tarafın ağırlıklı olduğunu çözümleyebilmek için zamanın sosyal, kültürel ve siyasi çerçevesini de iyice ortaya koymak gerekmektedir.

İşte bu sempozyumun müzik tarihi için bende uyandırdığı fikirler. Müzik tarihine siyaset katmak istemiyoruz. Fakat bu ayıklamayı yapabilmek için dönemin etraflıca araştırılması gerekir. Müzikologlar ne dersiniz, XVI. Yüzyılın müzik tarihini ve müzik sosyolojisini iyice araştırmak lazım değil mi?  

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Müzikolojiye müzik terimleri sözlüklerinin bir yenisi...
Müzikoloji: Değerli Bilgem söyle bana, Türk müziğine atıf var mı?..
Müzikoloji ve Hanefi Özbek’in Form-Tür ve Usul Bilgisi Yayınları...
Müzikoloji ve Gökhan Yalçın’ın Kevseri Mecmuası...
Müzikoloji ve Timur Selçuk’un ardından...
Müzikoloji ve terimlerle ilgili Dr. Göktan Ay’ın yeni kitabı...
Müzikoloji: Meragi’nin Zübdetül-Edvar’ı yayınlandı...
Müzikoloji ve "karabilim-bad science"...
Müzikoloji, Hafız Post Mecmuası, Buhurizade ve Kuçeksünbüle Makamı...
Müzikoloj ve saygı ile linç arasında…
Müzikolojide yeni bir bibliyografya…
Müzikoloji ve “Unmuzec İlimler Ansiklopedisi”nde müzik ilmi…
Müzikolojiye yön veren metinler...
Müzikoloji ve romanlarda müzik…
Müzikoloji: Meragi, Nesimi’den ilham aldı mı?..
Müzikoloji ve Mühr-i Süleyman...
Müzikoloji ve Müziğin İcadı, Mehmetşah, Pisagor, Şeyh-İ Musikar...
Müzikoloji, Meragi’nin Cami’si ve Babak Khazrai Edisyonu
Müzikoloji, Müzik Sosyolojisi ve Meragi...
Müzikolojide ötekileştirme…
Müzikoloji ve 16. yy Türk müziği: “Orada bir musiki var”…
Müzikoloji ve elimdekiler
Yeni bir "Edvar"…
Müzikoloji ve yeni yıla giriş…
Müzikoloji ve Müzik Tarihinde Kevseri-Kemani Hızır Ağa…
Müzikoloji ve Selim Dede Kimdir?..
Müzikoloji'de Oransay 30.Yıl Anması ve 1702 yılında Itri…
Müzikoloji, Asaf Halet Çelebi ve Todi Musikisi…
Müzikoloji ve Canfeza Edebiyat…
Müzikoloji ve Keman Tarihi ya da Saraydaki Kemancı 1777 …
Müzikoloji Ve Hafız Emin Işık’ın Kasidesi…
Müzikoloji ve Katibi Edvarı- 1530
Müzikoloji kütüphanesine yeni bir yayın: “Türk Musikisi Atlası”
Müzikoloji ve , Neyzen Özdönmez...
Müzikoloji ve Ökten’den Sanat Felsefesi…
Müzikoloji ve altı parmakla mucib problemi…
Müzikoloji ve adalet duygusu...
Müzikoloji makalelerinde bibliyografyanin yeri: Bibliyometri analizi…
Müzikoloji sefinesi ya da gemisi…
Müzikoloji ve Meragi’nin mavi boncuğu…
Müzikoloji ve mağara metaforu...
Müzikoloji ve Barış...
Müzolojide Dürretüt-Tac, O Eseri Şirazi Yazmadı; Meragi öyle diyor…
Müzikoloji ve uzay yolculuğu...
Müzikoloji ve Afyonkarahisar İbrahim Alimoğlu Çalgı Müzesi…
Müzikoloji ve Demetnağme; bir kadın bestekar Demet Tekin yeni albümü…
Müzikoloji ve tereke defterleri veya müzayede katalogları…
Müzikoloji: Nayi Osman Dede’ye verilen teşvik ve bize verilen teşvik…
Müzikolojide fedakarlık, adalet, bol toplumsal örnekli yeni yıl…
Müzikolojide bir sempozyum macerası: Mevlana Araştırmaları Enstitüsü’nün Selam Vakti 745. Vuslat Yılında A.A. Konuk, Mesnevi, Fusus arasında intihal ve sadeleştirme
Müzikoloji ve Abdülkadir Meragi’nin hayaletleri...
Müzikoloji’de bir kaynak: Keşfü’l-Hümum 1341
Müzikoloji ve Cumhuriyet Bayramı…
Müzikoloji açısından “Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları”…
Müzikoloji, deprem, İstanbul ve Itri
Müzikoloji ve zevk-i selim…
Müzikoloji, Lazkiye ve Mehmet Ladiki…
Müzikolojide Bir Problem: “Kantemiroğlu 'Edvar'ını ne zaman yazdı? XVI ve XVII. Yüzyıllarda 'Edvar' var mı?..“
Müzikoloji ve Gürültü Teröristleri...
Müzikolojide Yusuf Kırşehri’nin Önemi: Yeni Sistemci Anadolu Edvarları Ekolünün Kurucusu…
Müzikolog Rauf Yekta küstü mü? "Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları" üzerine...
Müzikolojide Dualistlikten Deistliğe
Müzikoloji ve yeni Türkiye...
Müzikoloji, Müzikterapi ve Rahmi Oruç Güvenç…
Müzikolojide Rol Model -1-
Müzikoloji ve Neva Kâr’ın yıldönümü…
Yeni bir yayın: Müzikoloji ve “Evliya Çelebi’de Çalgılar“ …
Müzikolojinin veya İTÜ TMDK’nın 43.YIL kutlaması…
Müzikolojide veya müzikte yansıma felsefesi…
Müzikoloji ve Bölüm Başkanı Stratejisi...
Müzikolojide ve Müzikte Sürrealizm
Müzikte Mimesis Felsefesi veya bir aldatmaca..
Bestekar Musli, Kuruyemiş Ansiklopedisi ve Müzikoloji …
Müzikte "katarsis"...
Müzikoloji, Âmili ve Keşkül-i Müzikolog...
Müzıkolojı ve Cenaze Marşı ya da Segah Tekbir...
Müzikoloji ve Makasıdül-Elhan’ın kaç versiyonu vardır?
Müzikoloji, Edvar, Duvar, Yıldönümü...
Müzikoloji ve Edvarların Bir Yenisi: 1767 Yılı Hekimbaşı Edvarı …
Müzikoloji, Nuri Özcan Ve Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2017
Müzikolojide Çalışmalar: Türk Müziğinde Eğitim Çalıştayı…
Müzikoloji, keman eğitiminde yeni bir kitap…
Muzikolojide yeni bir terim önerisi: Eurogenetic
Müzikoloji : Bu eserin sahibi Nane’dir Nane! Muhayyer ağır çember “Vakt-i subh oldu“…
Müzikoloji ve Itri Haftası dolayısıyla yeni şeyler söylemek…
Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2016
Müzikoloji ve Itri’nin yılbaşı şarkıları…
Müzikoloji, panel ve ödüllendirme, Itri …
Müzikoloji "eleştiri ve çuvaldız", "dedikodu ve çeki düzen"…
Müzikoloji, Ömer Hayyam, bilgi ve anlayış…
Müzikoloji ve 2016 Taşköprülüzade Sempozyumu
Müzikoloji ve koku tarihi veya Itri’nin babası ne iş yapardı?..
Müzikoloji, Astroloji ve Itrî …
Müzikoloji sanatın korunmasını zorunlu görür…
Müzikoloji ve küreselleşen keşif ilişkisi…
Bibliyografyasız müzikoloji olur mu?..
Türk müziği tarihinde ihtilalin öldürdüğü bestekar kimdi?
Itri'nin yaşadığı ihtilaller …
Müzikolojide ihtilallerin yeri veya yersizliği…
Müzikoloji, Bilimsel Müzikoloji, Müzikoloji Bölümleri, İdeal Müzikoloji, Müzikolog Terimleri…
Müzikoloji ve sanata verilen değer: Fehm-i muhsin
Müzikolojide Urmevi’nin Yeri ve Müzik Eğitiminde Kadim Altı-Parmak Metodu… Recep Uslu
Urumiyeli Safiyyüddin ile “Devirler“ üzerine müzikoloji sohbeti...
Müzikolog Nobel ödüllü Urmiyeli Safiyyüddin ve “Hayali Meşk Hikayesi -2”
Müzikolojide iki ucu xxxlu değnek…
Müzikoloji, icra değişiklikleri – 2
Müzikoloji ve icra değişiklikleri, problemleri…
Müzikolojiye takviminizde yer ayırın: Bilgi-şölenleri/ sempozyumlar ve kongreler…
Müzikoloji ve Meragi’nin besteleri…
Müzikolojide Perde Transkripsiyonları ve Meragi’nin yeni bir eseri: Muhtasar Der İlm-İ Musiki...
Itri’nin keşfedilen yeni bir eseri mi? Evet, yeni bir şiiri…
Müzikoloji ve tercümelerin katkısı…
Türk Müziğinin “Bütünlüğü”ne evet - Itri Adına Ödül Organizasyonu…
Müzikoloji ve akademik çalışmaları teşvik…
Yeni yıl muamması: Itri muammasını çözen var mı?
Gencebay’a verilen ödül ve müzikolojide türler konusu…
Sanatçı, müzikolog, metodoloji ve yazı hakemliği…
Müzikoloji Atölyesi ve Sonuçları -1-
Muzikoloji ve Din...
Müzikoloji: Yanlışların karşısında durma cesareti...
Olmadı Kâmil Hoca: Müzik, eleştiri ve doğruluk...
Medeniyet sanat ve müzik...
Bir bestenin notası: Ahmed Hatiboğlu
İki kitap tanıtımı: Itri ve Makedonya’da Piyano, Prof.Dr. Aida İslam ve Balkan Türk Müziği
Panayot Abacı ve Türkiye’de müzikoloji kolay mı?..
Müzikolojiden Uluslararası Konservatuvara Makam Teorisi...
Müzikolojide birleşelim -3-
Müzik terapi ile başbaşa...
Müzikolojide birleşelim -2-
Bir “Müzik Bibliyografyası“nın başına gelenler...
Müzikolojide birleşelim...
1. Gazi Türk Müziği Günleri, Sazendeler Yarışması ve Müzikle tedavi olur mu?..
Türk Müziği Yarışması ve Uluslararası Sanat Müziği Kaynakları…
Gazi Üniversitesi’nde Kutlu Doğum Haftası ve Üniversiteler...
Ruhi Ayangil'in mektubu müzikolojinin feryadıdır...
Yüz yıldır aranan Meragi’nin Müzikler Hazinesi (Kenz-ül Elhan) adlı eseri bulundu mu?..
Müzikolojide Yeni Bir Metot: Bibliyometri Analizi
Müzikolojinin nedir şu edebiyat biliminden çektikleri...
Bugünlerin müzikolojik faaliyetleri...
Tarihi gerçekleri yazmak...
Müzikoloji ve sosyal psikoloji...
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
Asla tıngırdatma...
(R.Schuman 1810-56)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.27ms