Bugün - Tuesday, March 19, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Recep Uslu

Recep Uslu - Müzikoloji ve Canfeza Edebiyat…

Müzikoloji ve Canfeza Edebiyat…
Yazı Tarihi: Friday, October 4, 2019

Müzikoloji ve Kaynakları (2015) kitabımda ‘Müzik ve Edebiyat’ bir başlık olarak yer almaktadır. Cana can katan edebiyat ve müzik, Disiplinlerarası müzikoloji alanlarından biridir. Gerçekten de ortak konular olabiliyor. Özellikle Türk müzikolojsinde Osmanlıca bilmek, çeviri yapmak bu ortak konulardan biridir. Buraya kadar çok iyi. Ancak bir Osmanlıca eserin çevrimini edebiyat metodolojisinin kurallarına göre yapmak, müzikoloji için işkencedir. Bu konuyu daha önce yine bu köşede ‘Nedir Şu Edebiyat Biliminden Çektikleri’ (24 Mart 2015) başlığı altında dile getirmiştim. Müzikologların çeviri çalışmalarında transkripsiyon metodunu kullanmalarının doğru olmadığını, bu metottan bir Osmanlıca çeviri metodu olarak müzikolojinin bir yararı olmadığını ifade etmiştim. Esasen edebiyatçılar gibi salt çeviri metodunun kullanılarak müzik bilimi açısından tez yapılmasının doğru bir metot olmadığını, sistematik müzikoloji metodunun daha yararlı olduğunu da ifade etmiştim.

Bu yazımda edebiyatçıların çeşitli yazılarında ele aldıkları makamla ilgili yanlışlarına dikkat çekmek istiyorum. Disiplinlerararsı bir alan olduğu için bir Divan’da, bir şiir külliyatında, bir antolojide, bir şiir mecmuasında geçen makamları listelemek elbette müzikologlar kadar edebiyatçıların da hakkıdır. Bu konuda bir sınırlama getirilemez. Zaten bunun için Disiplinlerarası alan diyoruz. O halde ne demek istiyoruz?

Bazı edebiyatçıların yazılarında, bir divanda veya manzum bir eserde geçen musiki makamları başlığı altında sıralanan makam adlarına takılıyoruz. Mesela Çengname’de musiki makamları başlıklı bir araştırma, araştırmada musiki makamları. Bu başlıklar müzikolojiye faydalı oluyor. Fakat bu makamlar o dönemlerde gerçekten var mı? Nasıl anlayacağız? Edebiyatçılar bunu nasıl anlıyorlar? Edebiyat araştırmacıları genellikle Y. Öztuna’nın musiki ansiklopedisini veya musiki maddelerinin önemli bir kısmını Y.Öztuna’nın, bir kısmını İ.B.Sürelsan’ın yazdığı Meydan Larousse Ansiklopedisini kullanıyorlar. Öztuna’nın bir makamı tanımlayan ifadesi genellikle ‘600 yıllık bir Türk Musikisi makamıdır’ tarzındadır. Oysa bu ifade çok geneldir ve kaynakların yüzeysel incelemeleri üzerine kuruludur. Hatta makam kaynakları bazen belirsizdir.

Edebiyattan bir başka örnek, 2014’te yayınlanan bir makalede Âsım (ö.1710) Divanı’nda geçen makamlar: buselik, canfeza, dilkeş, vs tespit edilmiş. Şairin ölüm tarihi 1710, yani şair, aslında Divanını tamamladığı yıl düşünülürse Hafız Post, Mustafa Itri gibi on yedinci yüzyıl şairi, on sekizinci yüzyıl şairi değil. Bu durumda 1700 yılı öncesinde müzikte kullanılan makamlar bize karşılaştırmada işe yarar veya şairin açıkça bir musiki makamı olduğunu belirten bir ifadesi varsa kabul edilebilir. Yoksa tahminlerle bir kelimenin makam olduğu söylenemez.

Makale yazarı bir dipnotunda ‘Divanda dilara, dildar xxxx vs, gibi sözlük anlamları dışında makam adı olarak da kullanılabilecek xxxx kelimeler mevcuttur. Fakat bu kelimelerin makam olarak ortaya çıkışları şair Asım’ın ölümünden sonra yani 18. Yüzyılın ortalarından itibaren olduğu için  çalışmamıza dahil etmedik’ demektedir. İşte tam da biz bunu demek istiyoruz.

Edebiyat araştırmacıları tespit ettikleri adları neye göre makam adı olduklarını söylüyorlar? Yapacak bir şey yok ansiklopedilere bakarak. En bilinen ansiklopedilerin musiki maddesi yazarı ve kaynağı Öztuna üstadımız. O da çok genel ifadeler kullanarak makamları tarihlendirmeden belirtiyor. Bu durumda bir makamın o yıllarda olup olmadığı problemi çözülmüyor, yeni gelişmeler görülemiyor. Daha başka güncel gelişmeleri aktaran kaynaklara inilmesi lazım. Bütüncül Makam tabloları gibi (örnek O.Levendoğlu, Ö.Küçükgökçe P.Judetz Makam Tabloları gibi).

Mesela canfeza (can katan anlamında) makamı için Öztuna ansiklopedisinde ‘altı veya yedi asırlık’ deniyor. Bu bilgi üzerine makaleler yazılıyor. Gerçekten öyle mi? Yapılan makam tablolarında canfeza bilinenlere göre Alişah’ın (ö.1500?) 1480 sonrasına tarihlenen ve Nasır Dede’nin (ö.1821) 1794’e tarihlenen eserlerinde görülüyor. Alişah’ın eserini yazdığı yer Herat veya Orta Asya, Nasır Dede’nin eserini yazdığı yer İstanbul. 324 yıl ara ile yazanların birbirlerinden haberi var mı? İlk bakışta bilinmiyor. Olsa idi Nasır Dede bir ipucu verirdi. Nasır Dede bu makam için bir ayinden ilham aldığına işaret ediyor, demek ki birbirlerinden haberleri yok. Daha da önemlisi aynı diziyi mi tarif ediyorlar? Hayır. Demek ki her ikisinin canfeza makamı farklı (Ö.Küçükgökçe, 2010; S.Özdemir, 2017 ayrıntılı bilgi verirler). Alişah’ın canfezası 530 yıllık, Nasır Dede’nin canfezası yaklaşık 215 yıllık. O halde arada hem coğrafya, hem tarih farkı, hem ses sistemi/nazariyat farkı bulunan; İstanbul’da on yedinci yüzyıl musikişinasları arasında bilinmeyen bir canfeza makamı Asım Divanı’nda mecaz olarak yer alabilir mi? Asım Divanı’nda bu kelimenin makam olduğuna dair herhangi bir ipucu yoksa, tanıdığı musikişinaslar bu makamı bilmiyorlarsa, şair Asım’ın bunu makam olarak işitmesi mümkün değilse; Asım, bu makamdan Divanı’nda nasıl bahsedebilir?

Bu örnek üzerinden hareket edilerek müzikologlar, edebiyatçıların musiki makamı dediği her kelimeyi makam olarak kabul etmemelidir. Bu arada küçük bir ipucu canfeza makamı Alişah’tan daha eski bir makamdır, 635 yıllık. Ancak Nasır Dede’nin bundan haberi yok. Bu durumda Öztuna’nın tahmini tespiti doğru, makam yedi asırlık; fakat şair Âsım’ın bundan haberi yok.

Müzikoloji, ne çekiyor şu edebiyatçıların elinden (şaka şaka, araştırma yapan ellere sağlık).

 

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Müzikolojiye müzik terimleri sözlüklerinin bir yenisi...
Müzikoloji: Değerli Bilgem söyle bana, Türk müziğine atıf var mı?..
Müzikoloji ve Hanefi Özbek’in Form-Tür ve Usul Bilgisi Yayınları...
Müzikoloji ve Gökhan Yalçın’ın Kevseri Mecmuası...
Müzikoloji ve Timur Selçuk’un ardından...
Müzikoloji ve terimlerle ilgili Dr. Göktan Ay’ın yeni kitabı...
Müzikoloji: Meragi’nin Zübdetül-Edvar’ı yayınlandı...
Müzikoloji ve "karabilim-bad science"...
Müzikoloji, Hafız Post Mecmuası, Buhurizade ve Kuçeksünbüle Makamı...
Müzikoloj ve saygı ile linç arasında…
Müzikolojide yeni bir bibliyografya…
Müzikoloji ve “Unmuzec İlimler Ansiklopedisi”nde müzik ilmi…
Müzikolojiye yön veren metinler...
Müzikoloji ve romanlarda müzik…
Müzikoloji: Meragi, Nesimi’den ilham aldı mı?..
Müzikoloji ve Mühr-i Süleyman...
Müzikoloji ve Müziğin İcadı, Mehmetşah, Pisagor, Şeyh-İ Musikar...
Müzikoloji, Meragi’nin Cami’si ve Babak Khazrai Edisyonu
Müzikoloji, Müzik Sosyolojisi ve Meragi...
Müzikolojide ötekileştirme…
Müzikoloji ve 16. yy Türk müziği: “Orada bir musiki var”…
Müzikoloji ve elimdekiler
Yeni bir "Edvar"…
Müzikoloji ve yeni yıla giriş…
Müzikoloji ve Müzik Tarihinde Kevseri-Kemani Hızır Ağa…
Müzikoloji ve Selim Dede Kimdir?..
Müzikoloji'de Oransay 30.Yıl Anması ve 1702 yılında Itri…
Müzikoloji, Asaf Halet Çelebi ve Todi Musikisi…
Müzikoloji ve Canfeza Edebiyat…
Müzikoloji ve Keman Tarihi ya da Saraydaki Kemancı 1777 …
Müzikoloji Ve Hafız Emin Işık’ın Kasidesi…
Müzikoloji ve Katibi Edvarı- 1530
Müzikoloji kütüphanesine yeni bir yayın: “Türk Musikisi Atlası”
Müzikoloji ve , Neyzen Özdönmez...
Müzikoloji ve Ökten’den Sanat Felsefesi…
Müzikoloji ve altı parmakla mucib problemi…
Müzikoloji ve adalet duygusu...
Müzikoloji makalelerinde bibliyografyanin yeri: Bibliyometri analizi…
Müzikoloji sefinesi ya da gemisi…
Müzikoloji ve Meragi’nin mavi boncuğu…
Müzikoloji ve mağara metaforu...
Müzikoloji ve Barış...
Müzolojide Dürretüt-Tac, O Eseri Şirazi Yazmadı; Meragi öyle diyor…
Müzikoloji ve uzay yolculuğu...
Müzikoloji ve Afyonkarahisar İbrahim Alimoğlu Çalgı Müzesi…
Müzikoloji ve Demetnağme; bir kadın bestekar Demet Tekin yeni albümü…
Müzikoloji ve tereke defterleri veya müzayede katalogları…
Müzikoloji: Nayi Osman Dede’ye verilen teşvik ve bize verilen teşvik…
Müzikolojide fedakarlık, adalet, bol toplumsal örnekli yeni yıl…
Müzikolojide bir sempozyum macerası: Mevlana Araştırmaları Enstitüsü’nün Selam Vakti 745. Vuslat Yılında A.A. Konuk, Mesnevi, Fusus arasında intihal ve sadeleştirme
Müzikoloji ve Abdülkadir Meragi’nin hayaletleri...
Müzikoloji’de bir kaynak: Keşfü’l-Hümum 1341
Müzikoloji ve Cumhuriyet Bayramı…
Müzikoloji açısından “Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları”…
Müzikoloji, deprem, İstanbul ve Itri
Müzikoloji ve zevk-i selim…
Müzikoloji, Lazkiye ve Mehmet Ladiki…
Müzikolojide Bir Problem: “Kantemiroğlu 'Edvar'ını ne zaman yazdı? XVI ve XVII. Yüzyıllarda 'Edvar' var mı?..“
Müzikoloji ve Gürültü Teröristleri...
Müzikolojide Yusuf Kırşehri’nin Önemi: Yeni Sistemci Anadolu Edvarları Ekolünün Kurucusu…
Müzikolog Rauf Yekta küstü mü? "Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları" üzerine...
Müzikolojide Dualistlikten Deistliğe
Müzikoloji ve yeni Türkiye...
Müzikoloji, Müzikterapi ve Rahmi Oruç Güvenç…
Müzikolojide Rol Model -1-
Müzikoloji ve Neva Kâr’ın yıldönümü…
Yeni bir yayın: Müzikoloji ve “Evliya Çelebi’de Çalgılar“ …
Müzikolojinin veya İTÜ TMDK’nın 43.YIL kutlaması…
Müzikolojide veya müzikte yansıma felsefesi…
Müzikoloji ve Bölüm Başkanı Stratejisi...
Müzikolojide ve Müzikte Sürrealizm
Müzikte Mimesis Felsefesi veya bir aldatmaca..
Bestekar Musli, Kuruyemiş Ansiklopedisi ve Müzikoloji …
Müzikte "katarsis"...
Müzikoloji, Âmili ve Keşkül-i Müzikolog...
Müzıkolojı ve Cenaze Marşı ya da Segah Tekbir...
Müzikoloji ve Makasıdül-Elhan’ın kaç versiyonu vardır?
Müzikoloji, Edvar, Duvar, Yıldönümü...
Müzikoloji ve Edvarların Bir Yenisi: 1767 Yılı Hekimbaşı Edvarı …
Müzikoloji, Nuri Özcan Ve Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2017
Müzikolojide Çalışmalar: Türk Müziğinde Eğitim Çalıştayı…
Müzikoloji, keman eğitiminde yeni bir kitap…
Muzikolojide yeni bir terim önerisi: Eurogenetic
Müzikoloji : Bu eserin sahibi Nane’dir Nane! Muhayyer ağır çember “Vakt-i subh oldu“…
Müzikoloji ve Itri Haftası dolayısıyla yeni şeyler söylemek…
Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2016
Müzikoloji ve Itri’nin yılbaşı şarkıları…
Müzikoloji, panel ve ödüllendirme, Itri …
Müzikoloji "eleştiri ve çuvaldız", "dedikodu ve çeki düzen"…
Müzikoloji, Ömer Hayyam, bilgi ve anlayış…
Müzikoloji ve 2016 Taşköprülüzade Sempozyumu
Müzikoloji ve koku tarihi veya Itri’nin babası ne iş yapardı?..
Müzikoloji, Astroloji ve Itrî …
Müzikoloji sanatın korunmasını zorunlu görür…
Müzikoloji ve küreselleşen keşif ilişkisi…
Bibliyografyasız müzikoloji olur mu?..
Türk müziği tarihinde ihtilalin öldürdüğü bestekar kimdi?
Itri'nin yaşadığı ihtilaller …
Müzikolojide ihtilallerin yeri veya yersizliği…
Müzikoloji, Bilimsel Müzikoloji, Müzikoloji Bölümleri, İdeal Müzikoloji, Müzikolog Terimleri…
Müzikoloji ve sanata verilen değer: Fehm-i muhsin
Müzikolojide Urmevi’nin Yeri ve Müzik Eğitiminde Kadim Altı-Parmak Metodu… Recep Uslu
Urumiyeli Safiyyüddin ile “Devirler“ üzerine müzikoloji sohbeti...
Müzikolog Nobel ödüllü Urmiyeli Safiyyüddin ve “Hayali Meşk Hikayesi -2”
Müzikolojide iki ucu xxxlu değnek…
Müzikoloji, icra değişiklikleri – 2
Müzikoloji ve icra değişiklikleri, problemleri…
Müzikolojiye takviminizde yer ayırın: Bilgi-şölenleri/ sempozyumlar ve kongreler…
Müzikoloji ve Meragi’nin besteleri…
Müzikolojide Perde Transkripsiyonları ve Meragi’nin yeni bir eseri: Muhtasar Der İlm-İ Musiki...
Itri’nin keşfedilen yeni bir eseri mi? Evet, yeni bir şiiri…
Müzikoloji ve tercümelerin katkısı…
Türk Müziğinin “Bütünlüğü”ne evet - Itri Adına Ödül Organizasyonu…
Müzikoloji ve akademik çalışmaları teşvik…
Yeni yıl muamması: Itri muammasını çözen var mı?
Gencebay’a verilen ödül ve müzikolojide türler konusu…
Sanatçı, müzikolog, metodoloji ve yazı hakemliği…
Müzikoloji Atölyesi ve Sonuçları -1-
Muzikoloji ve Din...
Müzikoloji: Yanlışların karşısında durma cesareti...
Olmadı Kâmil Hoca: Müzik, eleştiri ve doğruluk...
Medeniyet sanat ve müzik...
Bir bestenin notası: Ahmed Hatiboğlu
İki kitap tanıtımı: Itri ve Makedonya’da Piyano, Prof.Dr. Aida İslam ve Balkan Türk Müziği
Panayot Abacı ve Türkiye’de müzikoloji kolay mı?..
Müzikolojiden Uluslararası Konservatuvara Makam Teorisi...
Müzikolojide birleşelim -3-
Müzik terapi ile başbaşa...
Müzikolojide birleşelim -2-
Bir “Müzik Bibliyografyası“nın başına gelenler...
Müzikolojide birleşelim...
1. Gazi Türk Müziği Günleri, Sazendeler Yarışması ve Müzikle tedavi olur mu?..
Türk Müziği Yarışması ve Uluslararası Sanat Müziği Kaynakları…
Gazi Üniversitesi’nde Kutlu Doğum Haftası ve Üniversiteler...
Ruhi Ayangil'in mektubu müzikolojinin feryadıdır...
Yüz yıldır aranan Meragi’nin Müzikler Hazinesi (Kenz-ül Elhan) adlı eseri bulundu mu?..
Müzikolojide Yeni Bir Metot: Bibliyometri Analizi
Müzikolojinin nedir şu edebiyat biliminden çektikleri...
Bugünlerin müzikolojik faaliyetleri...
Tarihi gerçekleri yazmak...
Müzikoloji ve sosyal psikoloji...
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
En berbat kağıtlara en güzel anları yazarsın, en kötü kalemle…
(İlber Ortaylı)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.33ms