Bugün - Tuesday, March 19, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Recep Uslu

Recep Uslu - Müzikoloji ve zevk-i selim…

Müzikoloji ve zevk-i selim…
Yazı Tarihi: Monday, September 24, 2018

İnsanoğlu müzik yapmaya nasıl başladı? Bunu açıklamak için iki ana görüş vardır, birincisi doğayı taklit ettiği, ikincisi kendini dinlendirmek için mırıldandığı şeklindedir. Meragi’nin Makasıd’da Hz. Adem’İn ayetleri makamsal okumasından söz etmesi, insanın kendine huzur vermek için mırıldanmasına benzetilebilir.

Nasıl başlarsa başlasın, bugün insanın müziği vardır ve Hz. Adem’in yaptığı gibi iletişimden terapiye kadar kullanılmaktadır. Bu aslında ses dediğimiz veya titreşim denilen hareketin gücüdür. Bu güçten insan nasıl yararlanabilir? Geleceğe hazırlanabilmek için geçmişe daha yakından bakmalıyız. Geçmişte elde edilen bir değeri bilerek veya bilmeyerek kaybetmiş olabiliriz.

Müzik tarihimizde, müziğin gelişimi sadece insanın beğenisine cevap verecek çalgıların gelişimine bağlı olduğu kabul edilir. İnsan beğenisi, çalgıların gelişimi için bir ölçü olmuştur. Peki ama insan beğenisinin değişiminin ölçüsü ne idi?

İnsan hem ferdiyetçi, hem de toplumsal bir varlıktır. İnsan beğenisi de iki yönlüdür: ferdiyet/bireysel veya cemiyet/toplumsal. Müziğin gelişiminde bu iki özelliği şöyle açıklayabiliriz. Solo ve koro. Her ikisinin ortak noktası zevk/beğenidir. O halde insanların müzik beğenisi ortak bir zevkte birleşebilir, buluşabilir. İnsanlığın geçmişinde böyle bir ortak zevk bulunmuş muydu?  Bu sorunun ip ucunu Dünya müzik tarihini incelediğimizde bulabilir miyiz? Acaba ortak müzik zevkini yansıtan bir çalgı tespit edilebilir mi?

İnsanlık tarihinin en zengin kültür bölgesi Asya, Afrika ve Avrupa’nın ortası Mezapotamya, Bereketli Hilal ve eskiden Orta Deniz de denilen Akdeniz etrafıdır. Buralara yerleşmiş insanların ortak müzik zevkinin nasıl geliştiğini ve ortak bir noktada buluştuklarına bakmalıyız. Bu yazı köşesi geniş bir müzik tarihi için küçük bir yer, onun için doğrudan XVII. Yüzyıl dünya müzik tarihine bakmayı öneriyorum. Yüzyılın başlarında Fr. Bacon’ın müzik için ifadeleri, insanlığın ortak müzik aleti ud, udun yayıldığı bölgelere kısa bir bakış. Mezopotamya’dan başlayan bir ud tarihi ve XVII. Yüzyıl boyunca Akdeniz’in iki tarafında Avrupa, Kuzey Afrika ve Asya’da yaygın ortak müzik aleti ud ve udun türevleri, gelişmiş bir teltınlak çalgı. Uzun saplı uddan, birleşik saz udları, kısa saplıdan, değişik tekneleri olan udlar, dört telli, beş telli ve on beş telli udlar. Avrupalı zenginlerin ud çalarken yapılmış onlarca resimleri. O sırada Avrupa’ya komşu Osmanlı var, burada ortak zevkin referans sazının ne olduğunu çok iyi biliyoruz. Bu tarihi insanlık tablosu bize gelişmiş kültürün insanlarının buluştukları ortak müzik zevkini göstermiyor mu?

Şimdi başlığımızdaki zevk-i selim terimine gelelim. Selim, sözlük anlamıyla yumuşak, uyumlu, huzur veren, barışçıl demektir. Tıpkı ideal müzikte aranan uyum ve huzur kavramlarını temsil ediyor. Her gün kullandığımız selam ile aynı kökten türeme. Dünyanın aradığı barış, huzur zevkini ifade eden bir terimdir zevk-i selim, yumuşak ve barışçıl ortak zevk anlamıyla. Demek ki zevk-i selimin temel özelliği de zatıyla veya zatında bu sıfatları taşıyan bir müzik zevki olmalıdır. Meragi daha XV. Yüzyılda II. Murad’a 1423’te yazdığı Makasıd’daki mukaddimesinde zevk-i selimden söz eder, o günlerden itibaren XVII. Yüzyıla kadar gelişen zevk-i selim müziği, F. Bacon’un ifadeleri. Bu müzik zevkinin Avrupa, Afrika ve Asya’yı kaplamasının sebebi bu olamaz mı? Zevk-i Selim. Bu insanlığın ortak uygarlık mirasının ürettiği ortak müzik estetiği idi.

Zevk-i Selim’in hem ferdiyet hem de toplumsal bir özelliği vardır. Yani hem her insana birer birey/fert olarak tek tek huzur veriyor, hem de topluca dinleyenlere zevk veriyordu. Fakat birileri bir şey fark etti ve bunu bir kusur saydı (veya fark ettiği şeyin bir kusur olduğunu iddia etti): Bu zevk-i selim müzik çok zengin ifade gücüne sahip olduğundan topluca söylemeye uygun değildi. Topluca söylemek için zevk-i selimi bu kadar zengin ifade gücünden arındırmak gerekiyordu. Bazı müzik seslerini sistemden çıkarıp, onlara şeytani müzik sesleri dediler, geri kalanlar ilahi müzik sesleriydi (mesela 17’li ses sistemini 12’li ses sistemine dönüştürmek gibi). Yani zevk-i selim müziğinden yine bir başka ama daha az müzik seslerinden oluşan bir müzik oluşturdular. Bu sistem niçin, neden ve kimler tarafından yapıldı? Bu farklı bir araştırma konusu. Bu iki zevk-i selim müzikten biri insanlığın ortak mirası iken (çok çeşitli dilleri ve insan türlerini temsil eden), diğeri birilerinin seçtikleri müzik seslerinden oluştu. Aralarındaki fark sistemin seçtiği müzik sesleri ve ona uygun referans çalgılardır. Bu değişim 1600 yılından 1750 yılına kadar, tam 150 yılda oluşturuldu, kendilerinde varlığını inkar ettikleri ve <Doğu müziği> terimine hapsettikleri bu zengin zevk-i selim müzik ile mücadele, 1680’den itibaren daha hızlanan bir şekilde gerçekleşti. Bir tarafta 1600 yılında Bacon’un ideal müzik sözleri ve insanlığın ortak müzik zevk-i seliminden 1750’de oluşturulan farklı bir bölgesel müzik kimliği. Fakat hala Avrupa resimlerinde ud yer alıyordu, çalgının resimlerdeki değişimi daha uzun sürdü. Keman Türk müziğine 1750’de girdi ama biraz düzeni değiştirilerek. Çünkü çalgı buna müsaitti ve bu değişim ses sistemine uygunluk açısından gerekli idi. Udda da bu özellik vardır, ama düzenini değiştirirseniz gitar gibi ses verir.

Bence Prof. Dr. İhsan Fazlıoğlu’nun çeşitli kitap ve konferanslarında dikkat çektiği <akl-ı selim, kalb-i selim, zevk-i selim> birlikteliği insanlığın kurtuluşu olabilir. Ancak bu üç zevke açık fertler ve toplumlar yetiştirmek gerekiyor. Bu mümkün mü? Her şeyiyle Avrupa uygarlığına hayran aydınlarımız ve tarihçilerimizle bu nasıl olabilir? Kendi müziğimizi sevmek milliyetçilikle veya başka terimlerle (Arap müziği, Türk müziği, İran müziği, Doğu müziği, Geleneksel müzik, Milli müzik, Ütopik müzik, Sanat müziği gibi) daraltılıyor. Dünya uygarlığı için ortak zevk-i selim müziğini yeniden oluşturmak bireysel mücadele ile mümkün olabilir mi? Yoksa bu bir tek fert için bir yel değirmeniyle mücadele anlamına mı gelir? Doç. Dr. Okan M. Öztürk’ün musikidergisi.com’da 7 Mart 2017’de yayınlanan yeni bir müzik ütopya kurgusunda ortak çözüm arayışları ve önerilerden bazıları bulunabilir.

Bence müzikologların dünyada müziğin barışı veya insanlığın ortak müzik zevk-i selimi için bunu çözmeleri gerekiyor.

 

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Müzikolojiye müzik terimleri sözlüklerinin bir yenisi...
Müzikoloji: Değerli Bilgem söyle bana, Türk müziğine atıf var mı?..
Müzikoloji ve Hanefi Özbek’in Form-Tür ve Usul Bilgisi Yayınları...
Müzikoloji ve Gökhan Yalçın’ın Kevseri Mecmuası...
Müzikoloji ve Timur Selçuk’un ardından...
Müzikoloji ve terimlerle ilgili Dr. Göktan Ay’ın yeni kitabı...
Müzikoloji: Meragi’nin Zübdetül-Edvar’ı yayınlandı...
Müzikoloji ve "karabilim-bad science"...
Müzikoloji, Hafız Post Mecmuası, Buhurizade ve Kuçeksünbüle Makamı...
Müzikoloj ve saygı ile linç arasında…
Müzikolojide yeni bir bibliyografya…
Müzikoloji ve “Unmuzec İlimler Ansiklopedisi”nde müzik ilmi…
Müzikolojiye yön veren metinler...
Müzikoloji ve romanlarda müzik…
Müzikoloji: Meragi, Nesimi’den ilham aldı mı?..
Müzikoloji ve Mühr-i Süleyman...
Müzikoloji ve Müziğin İcadı, Mehmetşah, Pisagor, Şeyh-İ Musikar...
Müzikoloji, Meragi’nin Cami’si ve Babak Khazrai Edisyonu
Müzikoloji, Müzik Sosyolojisi ve Meragi...
Müzikolojide ötekileştirme…
Müzikoloji ve 16. yy Türk müziği: “Orada bir musiki var”…
Müzikoloji ve elimdekiler
Yeni bir "Edvar"…
Müzikoloji ve yeni yıla giriş…
Müzikoloji ve Müzik Tarihinde Kevseri-Kemani Hızır Ağa…
Müzikoloji ve Selim Dede Kimdir?..
Müzikoloji'de Oransay 30.Yıl Anması ve 1702 yılında Itri…
Müzikoloji, Asaf Halet Çelebi ve Todi Musikisi…
Müzikoloji ve Canfeza Edebiyat…
Müzikoloji ve Keman Tarihi ya da Saraydaki Kemancı 1777 …
Müzikoloji Ve Hafız Emin Işık’ın Kasidesi…
Müzikoloji ve Katibi Edvarı- 1530
Müzikoloji kütüphanesine yeni bir yayın: “Türk Musikisi Atlası”
Müzikoloji ve , Neyzen Özdönmez...
Müzikoloji ve Ökten’den Sanat Felsefesi…
Müzikoloji ve altı parmakla mucib problemi…
Müzikoloji ve adalet duygusu...
Müzikoloji makalelerinde bibliyografyanin yeri: Bibliyometri analizi…
Müzikoloji sefinesi ya da gemisi…
Müzikoloji ve Meragi’nin mavi boncuğu…
Müzikoloji ve mağara metaforu...
Müzikoloji ve Barış...
Müzolojide Dürretüt-Tac, O Eseri Şirazi Yazmadı; Meragi öyle diyor…
Müzikoloji ve uzay yolculuğu...
Müzikoloji ve Afyonkarahisar İbrahim Alimoğlu Çalgı Müzesi…
Müzikoloji ve Demetnağme; bir kadın bestekar Demet Tekin yeni albümü…
Müzikoloji ve tereke defterleri veya müzayede katalogları…
Müzikoloji: Nayi Osman Dede’ye verilen teşvik ve bize verilen teşvik…
Müzikolojide fedakarlık, adalet, bol toplumsal örnekli yeni yıl…
Müzikolojide bir sempozyum macerası: Mevlana Araştırmaları Enstitüsü’nün Selam Vakti 745. Vuslat Yılında A.A. Konuk, Mesnevi, Fusus arasında intihal ve sadeleştirme
Müzikoloji ve Abdülkadir Meragi’nin hayaletleri...
Müzikoloji’de bir kaynak: Keşfü’l-Hümum 1341
Müzikoloji ve Cumhuriyet Bayramı…
Müzikoloji açısından “Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları”…
Müzikoloji, deprem, İstanbul ve Itri
Müzikoloji ve zevk-i selim…
Müzikoloji, Lazkiye ve Mehmet Ladiki…
Müzikolojide Bir Problem: “Kantemiroğlu 'Edvar'ını ne zaman yazdı? XVI ve XVII. Yüzyıllarda 'Edvar' var mı?..“
Müzikoloji ve Gürültü Teröristleri...
Müzikolojide Yusuf Kırşehri’nin Önemi: Yeni Sistemci Anadolu Edvarları Ekolünün Kurucusu…
Müzikolog Rauf Yekta küstü mü? "Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları" üzerine...
Müzikolojide Dualistlikten Deistliğe
Müzikoloji ve yeni Türkiye...
Müzikoloji, Müzikterapi ve Rahmi Oruç Güvenç…
Müzikolojide Rol Model -1-
Müzikoloji ve Neva Kâr’ın yıldönümü…
Yeni bir yayın: Müzikoloji ve “Evliya Çelebi’de Çalgılar“ …
Müzikolojinin veya İTÜ TMDK’nın 43.YIL kutlaması…
Müzikolojide veya müzikte yansıma felsefesi…
Müzikoloji ve Bölüm Başkanı Stratejisi...
Müzikolojide ve Müzikte Sürrealizm
Müzikte Mimesis Felsefesi veya bir aldatmaca..
Bestekar Musli, Kuruyemiş Ansiklopedisi ve Müzikoloji …
Müzikte "katarsis"...
Müzikoloji, Âmili ve Keşkül-i Müzikolog...
Müzıkolojı ve Cenaze Marşı ya da Segah Tekbir...
Müzikoloji ve Makasıdül-Elhan’ın kaç versiyonu vardır?
Müzikoloji, Edvar, Duvar, Yıldönümü...
Müzikoloji ve Edvarların Bir Yenisi: 1767 Yılı Hekimbaşı Edvarı …
Müzikoloji, Nuri Özcan Ve Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2017
Müzikolojide Çalışmalar: Türk Müziğinde Eğitim Çalıştayı…
Müzikoloji, keman eğitiminde yeni bir kitap…
Muzikolojide yeni bir terim önerisi: Eurogenetic
Müzikoloji : Bu eserin sahibi Nane’dir Nane! Muhayyer ağır çember “Vakt-i subh oldu“…
Müzikoloji ve Itri Haftası dolayısıyla yeni şeyler söylemek…
Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2016
Müzikoloji ve Itri’nin yılbaşı şarkıları…
Müzikoloji, panel ve ödüllendirme, Itri …
Müzikoloji "eleştiri ve çuvaldız", "dedikodu ve çeki düzen"…
Müzikoloji, Ömer Hayyam, bilgi ve anlayış…
Müzikoloji ve 2016 Taşköprülüzade Sempozyumu
Müzikoloji ve koku tarihi veya Itri’nin babası ne iş yapardı?..
Müzikoloji, Astroloji ve Itrî …
Müzikoloji sanatın korunmasını zorunlu görür…
Müzikoloji ve küreselleşen keşif ilişkisi…
Bibliyografyasız müzikoloji olur mu?..
Türk müziği tarihinde ihtilalin öldürdüğü bestekar kimdi?
Itri'nin yaşadığı ihtilaller …
Müzikolojide ihtilallerin yeri veya yersizliği…
Müzikoloji, Bilimsel Müzikoloji, Müzikoloji Bölümleri, İdeal Müzikoloji, Müzikolog Terimleri…
Müzikoloji ve sanata verilen değer: Fehm-i muhsin
Müzikolojide Urmevi’nin Yeri ve Müzik Eğitiminde Kadim Altı-Parmak Metodu… Recep Uslu
Urumiyeli Safiyyüddin ile “Devirler“ üzerine müzikoloji sohbeti...
Müzikolog Nobel ödüllü Urmiyeli Safiyyüddin ve “Hayali Meşk Hikayesi -2”
Müzikolojide iki ucu xxxlu değnek…
Müzikoloji, icra değişiklikleri – 2
Müzikoloji ve icra değişiklikleri, problemleri…
Müzikolojiye takviminizde yer ayırın: Bilgi-şölenleri/ sempozyumlar ve kongreler…
Müzikoloji ve Meragi’nin besteleri…
Müzikolojide Perde Transkripsiyonları ve Meragi’nin yeni bir eseri: Muhtasar Der İlm-İ Musiki...
Itri’nin keşfedilen yeni bir eseri mi? Evet, yeni bir şiiri…
Müzikoloji ve tercümelerin katkısı…
Türk Müziğinin “Bütünlüğü”ne evet - Itri Adına Ödül Organizasyonu…
Müzikoloji ve akademik çalışmaları teşvik…
Yeni yıl muamması: Itri muammasını çözen var mı?
Gencebay’a verilen ödül ve müzikolojide türler konusu…
Sanatçı, müzikolog, metodoloji ve yazı hakemliği…
Müzikoloji Atölyesi ve Sonuçları -1-
Muzikoloji ve Din...
Müzikoloji: Yanlışların karşısında durma cesareti...
Olmadı Kâmil Hoca: Müzik, eleştiri ve doğruluk...
Medeniyet sanat ve müzik...
Bir bestenin notası: Ahmed Hatiboğlu
İki kitap tanıtımı: Itri ve Makedonya’da Piyano, Prof.Dr. Aida İslam ve Balkan Türk Müziği
Panayot Abacı ve Türkiye’de müzikoloji kolay mı?..
Müzikolojiden Uluslararası Konservatuvara Makam Teorisi...
Müzikolojide birleşelim -3-
Müzik terapi ile başbaşa...
Müzikolojide birleşelim -2-
Bir “Müzik Bibliyografyası“nın başına gelenler...
Müzikolojide birleşelim...
1. Gazi Türk Müziği Günleri, Sazendeler Yarışması ve Müzikle tedavi olur mu?..
Türk Müziği Yarışması ve Uluslararası Sanat Müziği Kaynakları…
Gazi Üniversitesi’nde Kutlu Doğum Haftası ve Üniversiteler...
Ruhi Ayangil'in mektubu müzikolojinin feryadıdır...
Yüz yıldır aranan Meragi’nin Müzikler Hazinesi (Kenz-ül Elhan) adlı eseri bulundu mu?..
Müzikolojide Yeni Bir Metot: Bibliyometri Analizi
Müzikolojinin nedir şu edebiyat biliminden çektikleri...
Bugünlerin müzikolojik faaliyetleri...
Tarihi gerçekleri yazmak...
Müzikoloji ve sosyal psikoloji...
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
Geleneksel Türk müziğinde amaç, müziği değiştirmek değil, rayına oturtmak olmalı...
(Ayhan Sarı)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.30ms