Bugün - Tuesday, March 19, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Recep Uslu

Recep Uslu - Müzikoloji, Astroloji ve Itrî …

Müzikoloji, Astroloji ve Itrî …
Yazı Tarihi: Monday, October 31, 2016

Bu yazımızı daha öncesinde sorduğumuz sorunun devamı gibi düşünebiliriz. Geçen yazımızın biten satırlarında görülen sorumuz:

"Itrî, müziğin burçlarla veya yıldızlarla bir ilişkisinin olup olmadığına inanıyor muydu?" idi.

Müzikologlara göre müzikoloji bir bilimdir, gerçekçi bir bilimdir, gerçeğin peşinden giden bir bilimdir. Bu sadece müzikologlara göre değil, bilim felsefesiyle uğraşanlar da bilim alanlarının temel ve genel amacını böyle tanımlamışlardır. Tanım bu şekilde belirlendiğine göre, bilimde gerçek ile safsata birbirinden ayrılması gerekir. Bilim adamına düşen budur. Nasıl mı? Bir örnekle anlatalım.

Astroloji çok eski bir ilgi ve bilgi alanıdır. İnsanlık kadar eski olduğu söylenir. Üstelik anlamı da “Uzay bilimi” demektir. Yani “bilim” adını taşıyor. Aristo, Eflatun gibi filozofların veya İdris peygamber gibi bazı peygamberlerin adı bu bilimlerin tarihinde anılırlar. Fakat “bilim” adını taşıyan bilgi alanı, modern anlamda bir bilim mi? Gerçekleri yansıtan bir bilim mi? İşte bu noktada modern bilim alanı ile bilgi anlayışı birbirinden farklılaşıyor. Astrolojinin temel aldığı değerler yıldızlar. Bu temel, ona bilimsel bir görüntü vermektedir. Yani Astrolojinin gerçek bir temeli var. Ama bu temel üzerine o kadar çok, ispatı mümkün olmayan tespitleri var ki. İnansak da inanmasak da Astrolojinin verdiği bilgilerin ispatı mümkün değil.  Bu durum karşısında modern bilim anlayışı, kullanılagelen “uzay bilimi” terimini bile değiştirdi, “astrolojiyi” terketti ve “astronomi” yaptı. Fakat her iki terimde kullanılmaya devam etmektedir. XXI. Yüzyılda hala bu iki terim kullanılıyor: astroloji ve astronomi. Bunlardan biri bilim ama hangisi?

Astroloji hala devam ediyor. Bunun devamı önlenemez olduğu anlaşıldığı için, artık kimse onun bilim olup olmadığına takılmıyor, sadece astronomlar, bu konu sorulursa cevap veriyorlar, ama bilim felsefesiyle uğraşan bilim adamları bilir ki “astroloji bilim değildir”. Nedir? İnsanların oyalandığı bir bilgi alanıdır. Hayalle gerçeğin buluştuğu alanlardan biridir. İçinde gerçek vardır ama bu gerçekler astrolojiyi bilim alanı yapmak için yeterli değildir, hatta çok azdır. Bugünlerde de bu konu tartışılmaktadır. Bu tartışma astrolojinin gerçek bilim olmasından değil, halk arasında yaygın olmasından kaynaklanmaktadır. Astrologlar elbette bilim olduğunu iddia etmeğe devam ediyorlar.

Müzikolojiye bu açıdan sahip çıkmalı, bilimselliğe gölge düşürecek konuları müzikoloji dışında tutmalıdır. Yani? Müzikoloji ilgilendiği sanat alanı gereği zaten bıçak sırtında. Yani müzik bir yönüyle sanatın yaratım süreci açısından , ama yaratım sürecinden sonra kriterlere uyum açısından sorgulanır. Bunu müzikoloji yapar, eleştirel müzikoloji yapar, yapmalıdır da.

Şimdi bir başka gerçeği görelim. Eğer kaynağınız halkın ürettiği bilgi ise geröek dışı bilgilerden kaçınmak kolay değil, tıpkı “Halkbilim” alanı gibi. Çünkü insanı insan yapan değerlerden biri de “uydurmak”tır, hayal zenginliğini ortaya koymaktır. Uydurmak, vesveseden ilhama, yalandan dedikoduya, gerçekleşecek yeni buluşlara veya gerçekleşemeyecek hayallere kadar çok çeşitli görünüşlere sahip bir temeldir. Sanatın kaynağı da bu değil midir?

Sanatçılar, kültürden uzak kalabilirler mi? Besteciler, müzik icracıları, sanat icracıları ne kadar halk kültüründen uzak kalabilirler? Elbette uzak kalamazlar, kimisi “ben astrolojiye inanıyorum” bile der, bu normaldir. Asıl normal olmayan bilimin, dolayısıyla bilim adamının bilim olmayanı ayıklayamamasıdır.

Mesela büyük bestekar Mustafa Itrî Buhurîzâde halk kültüründen uzak kalabilmiş midir? Klasik müziğin zirve isimlerinden biri olduğu halde, o kadar çok bilim ve gönül adamı ile teması olduğu halde, halk kültüründen uzak kalabilmiş midir? Halkın içinde devamlı söylenen burçların insan üzerindeki etkilerinden söz edilmesine müstağni kalabilmiş midir? Müziğin burçlarla ilgisi yoktur deyip uzak durabilmiş midir?

Eğer yazdığı eser son zamanlarda ortaya çıkmasaydı bu soruya daha uzun yıllar değil hiç cevap veremezdik. İÜ Ktp. Nadir eserler, 5525 nolu yazmanın artık onun tarafından, muhtemelen 1670'lerden sonra yazıldığını biliyoruz. Bu eserden daha önceki yazılarımda bahsetmiştim. Mecmua henüz incelenmedi, incelenmeyi bekliyor. Itrî’nin bu eseri iki bölümden oluşuyor. Birinci bölüm Itrî’nin istinsah/kopyaladığı eserler bölümü olup, takip eden ikinci kısım yine Itrî’nin yazdığı güfte mecmuasıdır. Fakat güfteler kısmında dikkat çekici bir iki nokta var. Tam da bu konuyla ilgili: Itrî, müzik ve astroloji.

Itrî, bu eserin güftelerle ilgili kısmına hüseyni eserleri kaydederek başlamıştır. Dikkat çekici tarafı makamın yanına hangi burça mensup olduğunu da yazmıştır. Buradaki ifadelere göre: hüseyni makamı akrep; neva makamı delv yani kova; uşşak makamı hut yani balık; saba makamı sünbüle yani başak; acem makamı cevza yani ikizler; eviç makamı sevre yani öküz/boğa burcuna mensup olduğunu yazmıştır. Itrî güfte mecmuasındaki diğer makamların burçlarını yazmamıştır.

Bu eserleri kaydederken acaba makamlarda veya burçlarda bir sıra gözetmiş midir? Yukardaki listeden Itrî'nin bu kayıtları yaparken belirli bir burç sırası veya makam sırası gütmemiş olduğu anlaşılmaktadır. Yani ne güfte mecmualarında görülen makam sıralaması, ne de burçlar için belirli bir sıra görülmemektedir. Hatta sadece altı burcu belirtmiş, diğerlerini yazmamıştır. Makamlarda da kendi bestelediği eserlerin makamlarını tam olarak yazmamıştır.

O halde bu eserden ne anlayabiliriz. Daha önce bahsedilen eserin yazılmış olabileceği tahmini alt sınır olan 1670'lerde Itrî, 37 yaşlarındaydı, başarısının ve şöhretinin zirvesindeydi. Güfte mecmuası eserini daha geç bir tarihte kaleme aldığını düşündürmektedir. Burçlar ve müzik konusundan etkilendiği bir eser olmalı diye düşünebiliriz. Etkilenmiş olabileceği makamların etkilerinden söz eden Şuuri Efendi'nin Tadilül-emzice adlı eserinin yazım tarihi 1677'dir (Bu tarihte Itrî 44 yaşlarındaydı). Bu eserden etkilenip etkilenmediğini anlamak için bilgilerde bir karşılaştırma yapmalıdır. Bu eseri görmemiş olma ihtimaline karşı, Itrî'nin eserini, ikbal yıldızının düştüğü 1687'den sonra, Şuuri Efendi'nin 1689'da vefatı dolayısıyla yeniden burçlar ve müzik konusunun gündeme gelmesinden dolayı hatırladığı ikbal-burç-müzik bilgileri etkisiyle yazmış olması sosyolojik olarak daha mümkün görünmektedir. Bu sırada 56 yaşlarındaydı. Yaşlılık dönemine girmiş olması bir taraftan, yeni nesilin rekabetini hissetmesi bir taraftan, yeni padişahların Itrî’yi yeterince takdir edememeleri bir taraftan Itrî’yi etkileyen olaylardır. Bu psikoloji onu burçlar ve müzik ilişkisini düşünmeğe sevketmiş olabilir. Bu konuda eserin yazım tarihinin tespiti belirleyici rol oynamaktadır. Eserin daha ayrıntılı incelemesi yapılırsa daha gerçekçi bir yazım tarihi bulunabilir.

Bize bu tarihi belge, sanatçının ilgi dünyasını araştırmak isteyen bir müzikoloğun kültür dünyasında mevcut birçok gereksiz bilgiyi öğrenmek zorunda kalacağını göstermektedir. Asıl buradan sonrası önemlidir. Müzikolog yazacağına dikkat ederek gerçekle gerçek olmayanları birbirinden ayırabilmelidir. Müzikolojiyi sanal gerçeklerle kirletmemelidir. Yukardaki fikir fırtınası sonucu “Itrî, burçların etkisinde icra edilen müziğe değer veriyordu” cümlesi Itrî'nin kişiliği ve inanç dünyasını yansıtan bir ifade olması dolayısıyla bilimsel bir yazıda yer alması kabul edilebilir, yoksa Itrî böyle inandığı için müzik ve astroloji ilgisinin müzikolojik açıdan doğru olduğu iddia edilemez.

Müziğin astroloji veya kozmolojiyle ilgisini kurmak ve bu tür makaleleri bilimsel kabul etmek, müzikolojye gölge düşürür. Bu tür yazılar popüler dergilerinde yayınlanabilir, günlük yazılar olabilir, ama akdemik ve bilimsel olduğunu iddia eden dergiler bu tür yazıları, araştırma tekniklerine uygun olsalar da almamalıdırlar, yayınlamamalıdırlar. Bu tür yazıların dışında popüler gazete ve dergilerde okuyucunun ilgisini çekmesi açısından yayınlanması kabul edilebilir. Bunlar “Mustafa Itrî Buhurîzâde Panoraması” kitabını yazan yazar için de yeni bilgilerdir. 


Recep Uslu

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Müzikolojiye müzik terimleri sözlüklerinin bir yenisi...
Müzikoloji: Değerli Bilgem söyle bana, Türk müziğine atıf var mı?..
Müzikoloji ve Hanefi Özbek’in Form-Tür ve Usul Bilgisi Yayınları...
Müzikoloji ve Gökhan Yalçın’ın Kevseri Mecmuası...
Müzikoloji ve Timur Selçuk’un ardından...
Müzikoloji ve terimlerle ilgili Dr. Göktan Ay’ın yeni kitabı...
Müzikoloji: Meragi’nin Zübdetül-Edvar’ı yayınlandı...
Müzikoloji ve "karabilim-bad science"...
Müzikoloji, Hafız Post Mecmuası, Buhurizade ve Kuçeksünbüle Makamı...
Müzikoloj ve saygı ile linç arasında…
Müzikolojide yeni bir bibliyografya…
Müzikoloji ve “Unmuzec İlimler Ansiklopedisi”nde müzik ilmi…
Müzikolojiye yön veren metinler...
Müzikoloji ve romanlarda müzik…
Müzikoloji: Meragi, Nesimi’den ilham aldı mı?..
Müzikoloji ve Mühr-i Süleyman...
Müzikoloji ve Müziğin İcadı, Mehmetşah, Pisagor, Şeyh-İ Musikar...
Müzikoloji, Meragi’nin Cami’si ve Babak Khazrai Edisyonu
Müzikoloji, Müzik Sosyolojisi ve Meragi...
Müzikolojide ötekileştirme…
Müzikoloji ve 16. yy Türk müziği: “Orada bir musiki var”…
Müzikoloji ve elimdekiler
Yeni bir "Edvar"…
Müzikoloji ve yeni yıla giriş…
Müzikoloji ve Müzik Tarihinde Kevseri-Kemani Hızır Ağa…
Müzikoloji ve Selim Dede Kimdir?..
Müzikoloji'de Oransay 30.Yıl Anması ve 1702 yılında Itri…
Müzikoloji, Asaf Halet Çelebi ve Todi Musikisi…
Müzikoloji ve Canfeza Edebiyat…
Müzikoloji ve Keman Tarihi ya da Saraydaki Kemancı 1777 …
Müzikoloji Ve Hafız Emin Işık’ın Kasidesi…
Müzikoloji ve Katibi Edvarı- 1530
Müzikoloji kütüphanesine yeni bir yayın: “Türk Musikisi Atlası”
Müzikoloji ve , Neyzen Özdönmez...
Müzikoloji ve Ökten’den Sanat Felsefesi…
Müzikoloji ve altı parmakla mucib problemi…
Müzikoloji ve adalet duygusu...
Müzikoloji makalelerinde bibliyografyanin yeri: Bibliyometri analizi…
Müzikoloji sefinesi ya da gemisi…
Müzikoloji ve Meragi’nin mavi boncuğu…
Müzikoloji ve mağara metaforu...
Müzikoloji ve Barış...
Müzolojide Dürretüt-Tac, O Eseri Şirazi Yazmadı; Meragi öyle diyor…
Müzikoloji ve uzay yolculuğu...
Müzikoloji ve Afyonkarahisar İbrahim Alimoğlu Çalgı Müzesi…
Müzikoloji ve Demetnağme; bir kadın bestekar Demet Tekin yeni albümü…
Müzikoloji ve tereke defterleri veya müzayede katalogları…
Müzikoloji: Nayi Osman Dede’ye verilen teşvik ve bize verilen teşvik…
Müzikolojide fedakarlık, adalet, bol toplumsal örnekli yeni yıl…
Müzikolojide bir sempozyum macerası: Mevlana Araştırmaları Enstitüsü’nün Selam Vakti 745. Vuslat Yılında A.A. Konuk, Mesnevi, Fusus arasında intihal ve sadeleştirme
Müzikoloji ve Abdülkadir Meragi’nin hayaletleri...
Müzikoloji’de bir kaynak: Keşfü’l-Hümum 1341
Müzikoloji ve Cumhuriyet Bayramı…
Müzikoloji açısından “Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları”…
Müzikoloji, deprem, İstanbul ve Itri
Müzikoloji ve zevk-i selim…
Müzikoloji, Lazkiye ve Mehmet Ladiki…
Müzikolojide Bir Problem: “Kantemiroğlu 'Edvar'ını ne zaman yazdı? XVI ve XVII. Yüzyıllarda 'Edvar' var mı?..“
Müzikoloji ve Gürültü Teröristleri...
Müzikolojide Yusuf Kırşehri’nin Önemi: Yeni Sistemci Anadolu Edvarları Ekolünün Kurucusu…
Müzikolog Rauf Yekta küstü mü? "Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları" üzerine...
Müzikolojide Dualistlikten Deistliğe
Müzikoloji ve yeni Türkiye...
Müzikoloji, Müzikterapi ve Rahmi Oruç Güvenç…
Müzikolojide Rol Model -1-
Müzikoloji ve Neva Kâr’ın yıldönümü…
Yeni bir yayın: Müzikoloji ve “Evliya Çelebi’de Çalgılar“ …
Müzikolojinin veya İTÜ TMDK’nın 43.YIL kutlaması…
Müzikolojide veya müzikte yansıma felsefesi…
Müzikoloji ve Bölüm Başkanı Stratejisi...
Müzikolojide ve Müzikte Sürrealizm
Müzikte Mimesis Felsefesi veya bir aldatmaca..
Bestekar Musli, Kuruyemiş Ansiklopedisi ve Müzikoloji …
Müzikte "katarsis"...
Müzikoloji, Âmili ve Keşkül-i Müzikolog...
Müzıkolojı ve Cenaze Marşı ya da Segah Tekbir...
Müzikoloji ve Makasıdül-Elhan’ın kaç versiyonu vardır?
Müzikoloji, Edvar, Duvar, Yıldönümü...
Müzikoloji ve Edvarların Bir Yenisi: 1767 Yılı Hekimbaşı Edvarı …
Müzikoloji, Nuri Özcan Ve Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2017
Müzikolojide Çalışmalar: Türk Müziğinde Eğitim Çalıştayı…
Müzikoloji, keman eğitiminde yeni bir kitap…
Muzikolojide yeni bir terim önerisi: Eurogenetic
Müzikoloji : Bu eserin sahibi Nane’dir Nane! Muhayyer ağır çember “Vakt-i subh oldu“…
Müzikoloji ve Itri Haftası dolayısıyla yeni şeyler söylemek…
Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2016
Müzikoloji ve Itri’nin yılbaşı şarkıları…
Müzikoloji, panel ve ödüllendirme, Itri …
Müzikoloji "eleştiri ve çuvaldız", "dedikodu ve çeki düzen"…
Müzikoloji, Ömer Hayyam, bilgi ve anlayış…
Müzikoloji ve 2016 Taşköprülüzade Sempozyumu
Müzikoloji ve koku tarihi veya Itri’nin babası ne iş yapardı?..
Müzikoloji, Astroloji ve Itrî …
Müzikoloji sanatın korunmasını zorunlu görür…
Müzikoloji ve küreselleşen keşif ilişkisi…
Bibliyografyasız müzikoloji olur mu?..
Türk müziği tarihinde ihtilalin öldürdüğü bestekar kimdi?
Itri'nin yaşadığı ihtilaller …
Müzikolojide ihtilallerin yeri veya yersizliği…
Müzikoloji, Bilimsel Müzikoloji, Müzikoloji Bölümleri, İdeal Müzikoloji, Müzikolog Terimleri…
Müzikoloji ve sanata verilen değer: Fehm-i muhsin
Müzikolojide Urmevi’nin Yeri ve Müzik Eğitiminde Kadim Altı-Parmak Metodu… Recep Uslu
Urumiyeli Safiyyüddin ile “Devirler“ üzerine müzikoloji sohbeti...
Müzikolog Nobel ödüllü Urmiyeli Safiyyüddin ve “Hayali Meşk Hikayesi -2”
Müzikolojide iki ucu xxxlu değnek…
Müzikoloji, icra değişiklikleri – 2
Müzikoloji ve icra değişiklikleri, problemleri…
Müzikolojiye takviminizde yer ayırın: Bilgi-şölenleri/ sempozyumlar ve kongreler…
Müzikoloji ve Meragi’nin besteleri…
Müzikolojide Perde Transkripsiyonları ve Meragi’nin yeni bir eseri: Muhtasar Der İlm-İ Musiki...
Itri’nin keşfedilen yeni bir eseri mi? Evet, yeni bir şiiri…
Müzikoloji ve tercümelerin katkısı…
Türk Müziğinin “Bütünlüğü”ne evet - Itri Adına Ödül Organizasyonu…
Müzikoloji ve akademik çalışmaları teşvik…
Yeni yıl muamması: Itri muammasını çözen var mı?
Gencebay’a verilen ödül ve müzikolojide türler konusu…
Sanatçı, müzikolog, metodoloji ve yazı hakemliği…
Müzikoloji Atölyesi ve Sonuçları -1-
Muzikoloji ve Din...
Müzikoloji: Yanlışların karşısında durma cesareti...
Olmadı Kâmil Hoca: Müzik, eleştiri ve doğruluk...
Medeniyet sanat ve müzik...
Bir bestenin notası: Ahmed Hatiboğlu
İki kitap tanıtımı: Itri ve Makedonya’da Piyano, Prof.Dr. Aida İslam ve Balkan Türk Müziği
Panayot Abacı ve Türkiye’de müzikoloji kolay mı?..
Müzikolojiden Uluslararası Konservatuvara Makam Teorisi...
Müzikolojide birleşelim -3-
Müzik terapi ile başbaşa...
Müzikolojide birleşelim -2-
Bir “Müzik Bibliyografyası“nın başına gelenler...
Müzikolojide birleşelim...
1. Gazi Türk Müziği Günleri, Sazendeler Yarışması ve Müzikle tedavi olur mu?..
Türk Müziği Yarışması ve Uluslararası Sanat Müziği Kaynakları…
Gazi Üniversitesi’nde Kutlu Doğum Haftası ve Üniversiteler...
Ruhi Ayangil'in mektubu müzikolojinin feryadıdır...
Yüz yıldır aranan Meragi’nin Müzikler Hazinesi (Kenz-ül Elhan) adlı eseri bulundu mu?..
Müzikolojide Yeni Bir Metot: Bibliyometri Analizi
Müzikolojinin nedir şu edebiyat biliminden çektikleri...
Bugünlerin müzikolojik faaliyetleri...
Tarihi gerçekleri yazmak...
Müzikoloji ve sosyal psikoloji...
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
Zenaatı aşan kendini sanatta bulur
(Ayhan Sarı)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.33ms