Bugün - Tuesday, March 19, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Recep Uslu

Recep Uslu - Müzikoloji ve tercümelerin katkısı…

Müzikoloji ve tercümelerin katkısı…
Yazı Tarihi: Monday, February 22, 2016

Tercümelerle bilim olur mu? Bazılarınca tercümelerle bilim olmaz. Hatta bunun hakkında sayfalar dolusu yazı yazanlar vardır. Bu yaklaşımın haklı tarafı var mı yok mu? Bu görüş ne kadar haklı? 

Size Türk müzikolojisi kaynaklarından bir örnek vereyim: Kabusname.

Kabusname, Türk müziği tarihinin en eski kaynaklarından biridir.

Bilindiği üzere Kabusname'nin aslı Farsça'dır.  Emir Keykavus tarafından 1082 (h. 475) yılında oğlu Gilan Şah'a nasihat maksatlı yazılmıştır. Emir Keykavus'un başında bulunduğu Ziyariler, bugün İran'ın Taberistan-Gilan civarında 928-1090 yılları arasında, X-XI. Yüzyıllarda hüküm süren bir beylik-emirlikti, daha sonra Selçuklulara katıldılar. Emir Keykavus'un maksadı emirliği bırakacağı oğlunu saltanata alıştırmaktı. Eser bir mukaddime ve 44 bölümden oluşmaktadır. Eserin önemine zamanın edebiyatçıları dikkat çekmişlerdi. Eserin edebi açıdan önemi dışında kendisinden sonra oluşan “nasihatname” türü literatürünün gelişmesine öncülük etmiş olmasıdır. Keykavus, kitabının bir bölümünde oğlunun eğlenmesi için zaman ayırması gerektiğini belirtiyor, eğlenmesini tavsiye ediyor, zamanın müziği hakkında bazı terimler kullanıyor. İşte bu noktada eser Türklerin İslamlaşmaya başladığı bir dönemin kültürüne ışık tutmakta oluşuyla Türk müzikolojisinin kaynaklarındandır. Eserin müzikoloji için önemini gösteren ikinci gerekçe yazının sonunda belirtilecektir.

Kabusname'nin Türk edebiyatı için bir örnek oluşturması Türkçeye çevrilmesiyle başlamıştır. Konunun iyi bir özet değerlendirmesi için Enfel Doğan (2011, erişim tarihi 21.02.2016, hem Türkçe hem İngilizce makalesi yayınlanmıştır) ve Fatih Deniz Akyüz (2015, er tar 21.02.2016) tarafından yazılmış online makalelere bakılabilir. Özetle:

1-Kabusname'nin Türkçe’ye ilk çevirisi 1370-1386 yılları arasında yapılmış, henüz çeviren tespit edilememiştir. Eserin yazmasını müzayededen satın alarak sahip olan E. Birnbaum eseri yayınlamıştır (1981). Aysel Güneş bu eseri yüksek lisans tezi yapmıştır (2001).

2-Kabusname'nin ikinci çevirisi Şeyhoğlu Sadreddin tarafından 1380-1385 yılları arasında yapılmış, Germiyanoğlu Süleyman Şah için yapılmıştır. Bu çeviri Enfel Doğan tarafından yayınlanmıştır.

3-Kabusname'nin üçüncü çevirisi Akkadıoğlu tarafından Yıldırım Beyazıd'ın oğlu Süleyman Çelebi'nin veziri Hamza Bey için yapılmıştır. Bu çevirinin 1402-1411 yılları arasında Edirne'de yapılmış olduğu tahmin edilmektedir.

4-Kabusname'nin dördüncü çevirisi Bedr-i Dilşad tarafından 1427 yılında yapılmış olduğu hemen hemen bu konuyu ele alan yazılarda belirtilir. II. Murad'a sunulmuş bu eserin neredeyse Kabusname'den ilham alınarak özgün bir eser olduğu da belirtilir. Hatta aralarındaki farklar, fazlalık başlıklardan söz edilir. Müzik ile ilgili kısmından ise biraz sonra bahsedeceğiz.

5-Kabusname'nin beşinci çevirisi Mercimek Ahmed Tercümesi olarak ünlüdür, yukardaki gibi II. Murad için 1431 yılında yapılmıştır. Farsça aslına zaman zaman bağlı kalmakla birlikte bazen genişletmiş, açıklayıcı cümleler ilave etmiştir. Kısacası açıklamalı tercüme gibidir. Kabusname'nin en çok bilinen tercümesidir. Bu tarih Şükrullah Çemişkezeki'nin çevirilerden oluşan müzik eserini yazdığı tarihle uyumludur (Urmevi, Kaşani, Kırşehri çevirileri).

6-Kabusname'nin altıncı çevirisinin çevirmeni, yazılış tarihi henüz tespit edilememiştir. Çevirinin yazması İngiltere-British Library no. 11281'dedir. E. Doğan'ın verdiği bilgilere göre eser üzerindeki incelemeler devam etmektedir.

7-Kabusname'nin yedinci çevirisini yapan Nazmizade Murtaza, Mercimek Ahmed'in yaptığı tercümeyi dikkate alarak 1705'te yeniden ele almış, Türkçesini elden geçirilerek çeviriyi güncelemiştir.

8-Kabusname'nin sekizinci çevirisi Çağatay Türkçesine yapılmış, İngiltere-British Library no. Or 9661'de bulunan yazmanın incelenmesi henüz yapılmamıştır.

 Kabusname'nin Farsça neşirlerinden, Arapça ve İngilizce çevirilerinden bu yazıda bahsetmeye gerek görmüyorum, bu bilgileri Enfel Doğan'ın makalesinde biraz daha detaylarıyla bulabilirsiniz.

Kabusname'nin Türkçe metni üzerinde Atilla Özkırımlı'dan Enfel Doğan'a kadar onlarca edebiyatçı inceleme yapmış ve bilim camiasına ortaya çıkardıkları bilgileri paylaşmışlardır.

Benim burada üzerinde durmak istediğim konu tercümeler/çeviriler, bilime özellikle de müzikolojiye katkı sağlar mı sağlamaz mı? 

Yukarda verdiğim örnekte görüleceği üzere XI. Yüzyılda yazılmış bir kitabı farklı zamanlarda sekiz (8) kişinin Türkçeye tercüme ettiği (çevrilen diğer diller konusuna girmiyorum), onlarca bilim adamının bu tercümeler üzerine zaman harcadığı ortadadır. Bu eserin bazı tercüme yapanları, kendi kültür dünyasının gerçeklerini ekleme zorunda hissetmişler ve özellikle müzikle ilgili bilgileri aynen tercüme etmemiş, kendi çevresinde gördüğü bilgileri eklemiştir. Eserin müzikoloji açısından ikinci önemli tarafı budur.

Eserin en önemli etkisi Türk edebiyatında sultanlara nasihatname veya siyasetname denilen bir türün gelişmesine sebep olmasıdır. Hatta bu türün Avrupa yazarlarından Machiavelli'yi etkilediği bile söylenmiştir. Avrupa'da bir krala/prense yazılmış olduğu bilinen en ünlü nasihatname Machiavelli'nin eseridir.

Bir çok edebiyatçı Kabusname çevirileri üzerinde çalışmalar yapmış, edebi ve dil açısından incelemelerde bulunmuştur. Kabusname'deki müzikle ilgili bilgileri özel olarak ele alan henüz bir müzikolog yoktur. II. Murad döneminde müzik konusunu ele aldığım makalede Bedr-i Dilşad'ın tercümesinin aslıyla ilgisi olup olmaması konusu henüz aydınlatılmamıştı. Edebiyatçıların neredeyse tamamı Kabusname çevirisi olduğunu söylüyorlardı. Müzikle ilgili kısmın aslıyla aynı olup olmadığı problemi müzikolojiyi ve müzik tarihimizi yakından ilgilendirdiği için Farsça aslı ile karşılaştırma yapmış ve aynı olmadığını o yazımda ilan etmiştim. Bugün henüz her hangi bir yerde yayınlanmayan bir başka tespitimden daha söz edebilirim. Bedr-i Dilşad, eserindeki müzikle ilgili kısmı yazarken, Farsça Kabusname'den değil, tamamen Yusuf Kırşehri Mevlevi'nin müzik eserinden yararlanmıştır, hatta onun Farsça müzik risalesini manzum olarak ilk Türkçeye tercüme eden kişi olduğu anlaşılmaktadır. Şükrullah Çemişkezeki bu tercümeden yararlanmıştır, nerdeyse tekrar etmiştir.

Görüldüğü gibi bir eseri birden fazla kişinin tercüme etmesi tarih boyunca görülen, hatta günümüzde de birçok örneği bulunabilecek bir konudur.

İlhami Gökçen'in köşesinde konu ettiği “Kaside-i Bürde” tercümeleri ve bestelerinin bir çok örneği bulunduğu gibi.

Yirminci yüzyıl başlarından bir örnek olmak üzere Rauf Yekta'nın Molla Cami'nin müzik risalesi tercümesini hatırlayalım. Bunun gibi bir çok tercüme yeni şeyler söyleyebilmenin kaynağı değil midir? Tercümelerin ve çevirmenlerin müzikolojiye katkı sağlamakta olduğu unutulmamalıdır. 

Müzikoloji kaynaklarını yeni harflerle aktararak yani modern Türkçeye çeviriyle tez yapma fikrini ilk olarak hocamız Ruhi Kalender'in Mehmet Ladiki'nin Zeynül-elhan adlı eseri konulu çalışmasında görüyoruz (1992 yılları). O günlerden itibaren Türk müziğiyle ilgili birçok kaynak gerek Osmanlıcadan, gerek Arapça ve Farsça eserlerden Türkçeye kazandırıldı. Müzikoloji camiasından Ruhi Kalender, Yavuz Daloğlu, Yalçın Tura, Fatma Adile Başer, Nilgün D. Dişiaçık, Nuri Uygun, Ahmet Hakkı Turabi, Ubeydullah Sezikli, Yalçın Çetinkaya gibi daha birçokları tarafından.

2007'den beri Müzikolojinin gelişmesine daha iyi bir katkı sağlamak isteyenler için önerim, özellikle jürisine katıldığım kişilere tavsiyem, tercümeyi yaptıktan sonra, tercümeyi olduğu gibi tezde vermek yerine, mümkünse tercümeyi vermeden veya ekte vererek, tezde sistematik müzikoloji yöntemiyle bilgiyi sunma yöntemini kullanmaları olmuştur. Müzikoloji kaynaklarını akademik ortamda ele alan kişilerin sistematik yöntemi kullanmaları gerektiğini 2009'da Folklor/Edebiyat dergisinde yayınlanan makalede dile getirmiştim.

Bütün bunlara rağmen tercümelerin müzikolojiye katkı sağlamayacağını söylemek mümkün değildir, tercümeler geçmişte olduğu gibi günümüzde de bilimin, müzikolojinin gelişmesine katkı sağlayacaktır, sağlamaktadır.

Müzikolojiye katkı sağlayacak tercümelerin çoğalması ümidiyle.

Recep Uslu

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Müzikolojiye müzik terimleri sözlüklerinin bir yenisi...
Müzikoloji: Değerli Bilgem söyle bana, Türk müziğine atıf var mı?..
Müzikoloji ve Hanefi Özbek’in Form-Tür ve Usul Bilgisi Yayınları...
Müzikoloji ve Gökhan Yalçın’ın Kevseri Mecmuası...
Müzikoloji ve Timur Selçuk’un ardından...
Müzikoloji ve terimlerle ilgili Dr. Göktan Ay’ın yeni kitabı...
Müzikoloji: Meragi’nin Zübdetül-Edvar’ı yayınlandı...
Müzikoloji ve "karabilim-bad science"...
Müzikoloji, Hafız Post Mecmuası, Buhurizade ve Kuçeksünbüle Makamı...
Müzikoloj ve saygı ile linç arasında…
Müzikolojide yeni bir bibliyografya…
Müzikoloji ve “Unmuzec İlimler Ansiklopedisi”nde müzik ilmi…
Müzikolojiye yön veren metinler...
Müzikoloji ve romanlarda müzik…
Müzikoloji: Meragi, Nesimi’den ilham aldı mı?..
Müzikoloji ve Mühr-i Süleyman...
Müzikoloji ve Müziğin İcadı, Mehmetşah, Pisagor, Şeyh-İ Musikar...
Müzikoloji, Meragi’nin Cami’si ve Babak Khazrai Edisyonu
Müzikoloji, Müzik Sosyolojisi ve Meragi...
Müzikolojide ötekileştirme…
Müzikoloji ve 16. yy Türk müziği: “Orada bir musiki var”…
Müzikoloji ve elimdekiler
Yeni bir "Edvar"…
Müzikoloji ve yeni yıla giriş…
Müzikoloji ve Müzik Tarihinde Kevseri-Kemani Hızır Ağa…
Müzikoloji ve Selim Dede Kimdir?..
Müzikoloji'de Oransay 30.Yıl Anması ve 1702 yılında Itri…
Müzikoloji, Asaf Halet Çelebi ve Todi Musikisi…
Müzikoloji ve Canfeza Edebiyat…
Müzikoloji ve Keman Tarihi ya da Saraydaki Kemancı 1777 …
Müzikoloji Ve Hafız Emin Işık’ın Kasidesi…
Müzikoloji ve Katibi Edvarı- 1530
Müzikoloji kütüphanesine yeni bir yayın: “Türk Musikisi Atlası”
Müzikoloji ve , Neyzen Özdönmez...
Müzikoloji ve Ökten’den Sanat Felsefesi…
Müzikoloji ve altı parmakla mucib problemi…
Müzikoloji ve adalet duygusu...
Müzikoloji makalelerinde bibliyografyanin yeri: Bibliyometri analizi…
Müzikoloji sefinesi ya da gemisi…
Müzikoloji ve Meragi’nin mavi boncuğu…
Müzikoloji ve mağara metaforu...
Müzikoloji ve Barış...
Müzolojide Dürretüt-Tac, O Eseri Şirazi Yazmadı; Meragi öyle diyor…
Müzikoloji ve uzay yolculuğu...
Müzikoloji ve Afyonkarahisar İbrahim Alimoğlu Çalgı Müzesi…
Müzikoloji ve Demetnağme; bir kadın bestekar Demet Tekin yeni albümü…
Müzikoloji ve tereke defterleri veya müzayede katalogları…
Müzikoloji: Nayi Osman Dede’ye verilen teşvik ve bize verilen teşvik…
Müzikolojide fedakarlık, adalet, bol toplumsal örnekli yeni yıl…
Müzikolojide bir sempozyum macerası: Mevlana Araştırmaları Enstitüsü’nün Selam Vakti 745. Vuslat Yılında A.A. Konuk, Mesnevi, Fusus arasında intihal ve sadeleştirme
Müzikoloji ve Abdülkadir Meragi’nin hayaletleri...
Müzikoloji’de bir kaynak: Keşfü’l-Hümum 1341
Müzikoloji ve Cumhuriyet Bayramı…
Müzikoloji açısından “Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları”…
Müzikoloji, deprem, İstanbul ve Itri
Müzikoloji ve zevk-i selim…
Müzikoloji, Lazkiye ve Mehmet Ladiki…
Müzikolojide Bir Problem: “Kantemiroğlu 'Edvar'ını ne zaman yazdı? XVI ve XVII. Yüzyıllarda 'Edvar' var mı?..“
Müzikoloji ve Gürültü Teröristleri...
Müzikolojide Yusuf Kırşehri’nin Önemi: Yeni Sistemci Anadolu Edvarları Ekolünün Kurucusu…
Müzikolog Rauf Yekta küstü mü? "Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları" üzerine...
Müzikolojide Dualistlikten Deistliğe
Müzikoloji ve yeni Türkiye...
Müzikoloji, Müzikterapi ve Rahmi Oruç Güvenç…
Müzikolojide Rol Model -1-
Müzikoloji ve Neva Kâr’ın yıldönümü…
Yeni bir yayın: Müzikoloji ve “Evliya Çelebi’de Çalgılar“ …
Müzikolojinin veya İTÜ TMDK’nın 43.YIL kutlaması…
Müzikolojide veya müzikte yansıma felsefesi…
Müzikoloji ve Bölüm Başkanı Stratejisi...
Müzikolojide ve Müzikte Sürrealizm
Müzikte Mimesis Felsefesi veya bir aldatmaca..
Bestekar Musli, Kuruyemiş Ansiklopedisi ve Müzikoloji …
Müzikte "katarsis"...
Müzikoloji, Âmili ve Keşkül-i Müzikolog...
Müzıkolojı ve Cenaze Marşı ya da Segah Tekbir...
Müzikoloji ve Makasıdül-Elhan’ın kaç versiyonu vardır?
Müzikoloji, Edvar, Duvar, Yıldönümü...
Müzikoloji ve Edvarların Bir Yenisi: 1767 Yılı Hekimbaşı Edvarı …
Müzikoloji, Nuri Özcan Ve Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2017
Müzikolojide Çalışmalar: Türk Müziğinde Eğitim Çalıştayı…
Müzikoloji, keman eğitiminde yeni bir kitap…
Muzikolojide yeni bir terim önerisi: Eurogenetic
Müzikoloji : Bu eserin sahibi Nane’dir Nane! Muhayyer ağır çember “Vakt-i subh oldu“…
Müzikoloji ve Itri Haftası dolayısıyla yeni şeyler söylemek…
Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2016
Müzikoloji ve Itri’nin yılbaşı şarkıları…
Müzikoloji, panel ve ödüllendirme, Itri …
Müzikoloji "eleştiri ve çuvaldız", "dedikodu ve çeki düzen"…
Müzikoloji, Ömer Hayyam, bilgi ve anlayış…
Müzikoloji ve 2016 Taşköprülüzade Sempozyumu
Müzikoloji ve koku tarihi veya Itri’nin babası ne iş yapardı?..
Müzikoloji, Astroloji ve Itrî …
Müzikoloji sanatın korunmasını zorunlu görür…
Müzikoloji ve küreselleşen keşif ilişkisi…
Bibliyografyasız müzikoloji olur mu?..
Türk müziği tarihinde ihtilalin öldürdüğü bestekar kimdi?
Itri'nin yaşadığı ihtilaller …
Müzikolojide ihtilallerin yeri veya yersizliği…
Müzikoloji, Bilimsel Müzikoloji, Müzikoloji Bölümleri, İdeal Müzikoloji, Müzikolog Terimleri…
Müzikoloji ve sanata verilen değer: Fehm-i muhsin
Müzikolojide Urmevi’nin Yeri ve Müzik Eğitiminde Kadim Altı-Parmak Metodu… Recep Uslu
Urumiyeli Safiyyüddin ile “Devirler“ üzerine müzikoloji sohbeti...
Müzikolog Nobel ödüllü Urmiyeli Safiyyüddin ve “Hayali Meşk Hikayesi -2”
Müzikolojide iki ucu xxxlu değnek…
Müzikoloji, icra değişiklikleri – 2
Müzikoloji ve icra değişiklikleri, problemleri…
Müzikolojiye takviminizde yer ayırın: Bilgi-şölenleri/ sempozyumlar ve kongreler…
Müzikoloji ve Meragi’nin besteleri…
Müzikolojide Perde Transkripsiyonları ve Meragi’nin yeni bir eseri: Muhtasar Der İlm-İ Musiki...
Itri’nin keşfedilen yeni bir eseri mi? Evet, yeni bir şiiri…
Müzikoloji ve tercümelerin katkısı…
Türk Müziğinin “Bütünlüğü”ne evet - Itri Adına Ödül Organizasyonu…
Müzikoloji ve akademik çalışmaları teşvik…
Yeni yıl muamması: Itri muammasını çözen var mı?
Gencebay’a verilen ödül ve müzikolojide türler konusu…
Sanatçı, müzikolog, metodoloji ve yazı hakemliği…
Müzikoloji Atölyesi ve Sonuçları -1-
Muzikoloji ve Din...
Müzikoloji: Yanlışların karşısında durma cesareti...
Olmadı Kâmil Hoca: Müzik, eleştiri ve doğruluk...
Medeniyet sanat ve müzik...
Bir bestenin notası: Ahmed Hatiboğlu
İki kitap tanıtımı: Itri ve Makedonya’da Piyano, Prof.Dr. Aida İslam ve Balkan Türk Müziği
Panayot Abacı ve Türkiye’de müzikoloji kolay mı?..
Müzikolojiden Uluslararası Konservatuvara Makam Teorisi...
Müzikolojide birleşelim -3-
Müzik terapi ile başbaşa...
Müzikolojide birleşelim -2-
Bir “Müzik Bibliyografyası“nın başına gelenler...
Müzikolojide birleşelim...
1. Gazi Türk Müziği Günleri, Sazendeler Yarışması ve Müzikle tedavi olur mu?..
Türk Müziği Yarışması ve Uluslararası Sanat Müziği Kaynakları…
Gazi Üniversitesi’nde Kutlu Doğum Haftası ve Üniversiteler...
Ruhi Ayangil'in mektubu müzikolojinin feryadıdır...
Yüz yıldır aranan Meragi’nin Müzikler Hazinesi (Kenz-ül Elhan) adlı eseri bulundu mu?..
Müzikolojide Yeni Bir Metot: Bibliyometri Analizi
Müzikolojinin nedir şu edebiyat biliminden çektikleri...
Bugünlerin müzikolojik faaliyetleri...
Tarihi gerçekleri yazmak...
Müzikoloji ve sosyal psikoloji...
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
Halk kaç türkümü biliyorsa, benim eser sayım odur...
(Neşet Ertaş)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.31ms