İlhami Gökçen

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü

Konya Türk Tasavvuf Müziği Topluluğu

Sesli Yayınlar: 4 ; Bestekârlarımız: 4 (2 CD - Sözlü ve ‘Enstrümantal’)

------------------------

CD kitapçık içeriği:

Sunuş: Atilla Koç, Kültür ve Turizm Bakanı (2 sayfa)

Önsöz: Bayram Bilge Tokel, Güzel Sanatlar Genel Müdürü (2 sayfa)

Mehmed Zekâi Dede Efendi [1825-1897] [Zekâi Dede özgeçmişi] (2 sayfa)*

Mevlevî Âyinleri [bilgilendirme yazısı] (2 sayfa)

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü

Konya Türk Tasavvuf Müziği Topluluğu [kısa bilgi ve resim] (1sayfa)

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü

Konya Türk Tasavvuf Müziği Topluluğu [topluluk ve yapım kişileri]

Topluluk Genel Yönetmeni: Yusuf Kayya

Topluluk Genel Yönetmen Yardımcısı: Ali Vefâ Sağbaş

SAZLAR - Ney: Yusuf Kayya ; Ney: Süleyman Yardım ; Ud: Mehmet Uçak; Kanun: M. Celâlettin Aksoy ; Tanbur: Kağan Ulaş ; Kemençe: A. Vefâ Sağbaş ;           

Violonsel (aynen)**: Akın Özkök ; Kudüm, Bendir, Halîle: Suat Orhan

SOLİSTLER - Rast Na’t-ı Şerîf : Ali Kalaycı ; Baş Taksim: Yusuf Kayya ; Son Taksim: Süleyman Yardım ; Kur’an-ı Kerîm: Ömer Faruk Belviranlı

SESLER - Ahmet Çalışır ; Ömer Faruk Belviranlı ; Ahmet Uncu ; M. Ali Türkoğlu ; Ali Kalaycı

Yapım: Güzel Sanatlar Müdürlüğü; Yönetmen: Ali Kalaycı ; Tonmeister-Mix: Süleyman Erçal ; Mastering-Mixing: Süleyman Erçal ; Kayıt: Stüdyo ERİŞİM /Konya ; Grafik Tasarım: onajans (1 sayfa)

YUSUF KAYYA [resim ve özgeçmişi] (1 Sayfa)

Buhurîzâde Mustafa Itrî Efendi’nin Rast Na’t-ı Şerîfi (1 1/2 sayfa)

Söz. Mevlânâ Celâleddîn Rûmî [Latin harfleriyle Farsça metin ve Türkçe çevirisi]

{BaşTaksim): Yusuf Kayya - Ney} [yukarıya bkz.]

{İlk peşrev: Suzidil Peşrevi - Neyzen Emin (Dede) Yazıcı}

Mehmed Zekâi Dede-Efendi’nin Sûzidil Mevlevî Âyini’nin Nutk-i Şerîfi ve Açıklaması (7 sayfa)

Söz: Mevlânâ Celâleddîn Rûmî [Latin harfleriyle Farsça-Türkçe metin ve çevirisi]

BİRİNCİ SELÂM

İKİNCİ SELÂM

ÜÇÜNCÜ SELÂM

DÖRDÜNCÜ  SELÂM

{Son peşrev: Derviş Yekta/Rauf Yekta Bey}

{Son Taksim:  Süleyman Yardım} [yukarıya bkz.]

{Kur’an-ı Kerîm: Ömer Faruk Belviranlı} [yukarıya bkz.]

“Mevlevi Âyinleri” başlıklı yazıda, Âyinlerin icra edilişleri genel bir şekilde tanımlanmış. Belki de bu tanımlama yazısından dolayı, Ayin’in icra ediliş sırası, CD kitapçığında tam olarak gösterilmemiş. Örneğin İlk Peşrev ve Son Peşrev’in ne zaman çalındığı ve İlk Peşrev’in Neyzen Emin Yazıcı’nın, Son Peşrev’in, ‘Rauf Yekta’nın olduğu bildirilmemiş. Ayrıca, İlk taksim ve Son taksimin de yeri belirtilmemiş. Yukarda biz bunları uçlu ayraç içinde ekledik.

Suzidil Ayin metni ve musikisinin özellikleri hakkında hiçbir açıklama yapılmamış ? Örneğin, 3. Selâm’ın son iki dörtlüğü Türkçe/Osmanlıca’dır. Bu arada, makamın adı ‘sûz-i dil’ ve ‘sûzidil’ şeklinde iki değişik şekilde yazılmış !

Bilindiği gibi, Mevlevi Ayinleri geleneksel olarak tekkelerde, sema’ya eşlik etmek için icra edilir. Burada ise, bir CD kaydı için, bir stüdyo ortamında icra edilmektedir. Acaba böyle bir Ayin icrasının estetikleri ne olmalıdır ?

Burada izlenen yöntemin, kubbeli bir tekke ortamını yapay olarak yaratma olduğu görülüyor. Bunun için de, elektronik yankılama/eko işlevine başvurulmuş !?

Fakat, bu yankılama işleminden dolayı seslerde arzu edilmeyen değişikliler, sapmalar olmuş. Örneğin ney, kendine özgü tınıları yerine, özellikle de dem sesleri ile üflenirken, borumsu bir şekilde duyulmakta. Bolahenk nısfiye ile biraz da fosurtulu çalınan son taksimde de yankılama insanı rahatsız edecek derecede. Naathan’ın sesi yankılamalarla taşmış ; ayinhanların sesi de eslerde yankılama yüzünden uzayıp gitmekte...

Geleneksel olarak, Mevlevi Ayinlerinde semazenlere usulleri vuran kudüm eşlik eder. Burada canlı bir kayıt olmadığına göre bu kudüm vuruşları nasıl olmalıdır  ? Sürekli ‘düm, düm’ vuruşlar, dinleme zevkini azaltıyor denebilir.   

Bilindiği gibi, Suzidil makamı başlangıçta, tiz durak hüseyni’den (mi) inici olarak, nim Hisar (re#), çargâh (do), buselik (si) perdelerini içine alan bir hicaz dörtlüsü ile seyre başlar. Fakat, bu dörtlünün böyle icrası kulağa biraz tuhaf gelmekte. Emin Dede peşrev’inde önce hüseyni’den, neva’ya inmiş ve hemen sonra gerdaniye’ye kadar çıkarak bu sorunu çözmüş.

Ayin’in icrası genellikle Heper notayazımına uymakta, bkz. Heper 1974: 317-328.* Fakat çevrimiçi Konya Türk Tasavvuf Müziği Topluluğu sitesinde bu ayinin başka bir versiyonu bulunmakta ve topluluk buna göre söylemekte.

Yukarda görüldüğü gibi, hepsi de erkek olan ‘sesler’ süpürde düzeninde söylemekte. Anlaşılan, bu topluluğun kadın üyesi bulunmamakta ? Halbuki, kadın sesleri bu çiğ erkek seslerini biraz yumuşatabilirdi.

Naat’ın okunuşu biraz daha heyecan verici olabilirdi. Naat’ın tümünün okunuşu iyi olmuş. Ayinhanların da kalabalık olmayışı (5 kişi), böyle bir CD kaydı için yerinde olmuş.

Bu CD’de neylerin sesi daha çok duyulmakta. Herhalde bu bir kayıt sorunudur.  

Ya Zekâi Dede’nin suzidil Ayini ? Zevkle dinlenen (ve hatta söylenebilen) zarif bir Ayin. Emin Dede’nin suzidil peşrevi’nin ezgisi de parlak ve çekici.

Frenkçe söylenişiyle ‘Enstrümental’ denilen ikinci çalgısal CD de, söylemseme/ playback için kullanılışlı.

Zekâi Dede’nin Suzidil Ayininin kaydını yapmak çok iyi bir fikir. Keşki daha fazlası yapılsa !

Bu CD’nin yapımında pek bir yenilik yapılmamış. Yine de bize bu güzel Ayini kazandırdıkları için Konya Türk Tasavvuf Müziği Topluluğu’na teşekkür borcumuz vardır.

___________________________________

Notlar:

* Zekâi Dede hakkındaki yazı, kelimesi kelimesine aynen ‘Esendere Kültür Sanat Derneği’ internet sitesinde bulunmaktadır, bkz. (www.eksd.org.tr/bestecilerimiz/zekai­_dede.php) veya ‘Zekâi Dede İlâhileri Notaları’. Orada, “Dr. Nazmi Özalp - Türk Musikisi Tarihi kitabından alınmıştır” denmiş. Burada hiçbir kaynak adı verilmemiş !

** TDK, Türkçe Sözlük, 2011: 2488: “viyolonsel a. (l ince okunur) Fr. violoncelle müz. Viyoladan büyük, kontrbastan küçük, dört sürtme telli bir orkestra çalgısı, çello.”

*** Heper, Sadettin. Mevlevî Ayinleri. Konya Turizm Derneği Yayını, 1974.

İlhami Gökçen           

Toronto, Kanada

ilhamigo@hotmail.com