Bugün - Friday, March 29, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Gökhan Yalçın

Gökhan Yalçın  - Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İnsan Sûretleri…

Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İnsan Sûretleri…
Yazı Tarihi: Saturday, September 14, 2019

Nâyi Mustafa Kevserî'nin mecmuasının birkaç sayfasında insan sûretleri ve bu resimlere ilişkin açıklamalar vardır. Resimler özenle çizilmiştir ve mürekkep ile çizilmiş olmasına rağmen neredeyse hatasızdır. İnsan sûretlerinin bir kısmı ele alınan konuya ilişkin olup, ilgili konunun görseller kullanılarak öğretilmesine yönelik hazırlanmıştır. Resimlerin ikisi ise neyzen resmidir. Derkenarda neyzen resimlerinin kime ait olduğuna dair kısa açıklamalar ya da ibareler görülür.

Makâmların insan vücudu üzerinde hangi noktalarda etkili olduğunu gösteren resimlerde dikkat çeken bazı hususlar vardır. İlk resimlerin biraz daha basit başka bir deyişle acemice çizildiği hissedilmektedir. Üstelik resim üzerinde yazılan makâm isimlerinin yazılışında da bazı farklılıklar görülür. Hatalı yazıldığını ve Kevserî'nin mecmuasına kaydettiği ilk resim ve bilgiler olduğunu söyleyebiliriz. Mecmuada tespit edilen toplam sekiz adet insan sureti üzerine yaptığımız araştırmada şu bilgilere ulaşılmıştır:

Resim 1 ve Resim 2. "Sûret-i insan on iki menfese taksim olunan makâm" (Kevserî, v. 10b) cümlesi ile başlıklandırılmış iki resim.

Resim 1 olarak belirttiğimiz insan sûreti, insan vücudu üzerinde makâmların gösterildiği iki resimden ilkidir. İnsan sûreti üzerinde adı geçen makâmlar şunlardır: Rast, ırak, zirefkend, ısfahan, rehavi, büzürg, hüseyni, zirgüle, neva, uşşak, maye, buselik. Bu makâmlardan bazılarının isimlerinin farklı ya da yanlış yazıldığı görülür. Bu makâmlar şunlardır: zelevkend (ﺰﻟﻭﻜﻧﺪ), zengülâ (ﺰﻧﻜﻟﺎ), mâyâ (ﻤﺂﻴﺂ). Kevserî Mecmuası'nın tamamı incelendiğinde (aynı sayfada bulunan ikinci insan sûreti üzerine yazılı olan makâm isimleri dışında) aynı yazım şekilleri ile karşılaşılmamıştır. İncelemesini yaptığımız edvar kitaplarında da bu yazım şekli ile karşılaşılmamıştır. Aynı resim daha modern çizim ile Haşim Bey Mecmuası'na istinsah edilmiştir ve makâm isimleri ise hatalı değildir.

Aynı sayfada (Resim 2) resmedilen ikinci insan sûreti üzerinde "Ni'amül sadr" (Kevserî, v. 10b) yazılıdır. Resim 1'de adı geçen on iki makâm isimleri kullanılmışsa da vücudun farklı bölgelerinde taksim edilmiştir (Bu resim ve makâmlar Haşim Bey Mecmuası'nda yoktur).

Resim 3. Sofyan usul dairesinin altına çizilmiş, dizi üzerine oturan ve usul vuruşu yapan derviş ya da şâkird resmi (Kevserî, v. 19b). Resmin hemen yanında "Usul-i sofyan aded darb 4" yazılıdır ve sofyan usulünün vuruşlarının insan resmi üzerinde hangi eller ile hangi dizlere vurulacağının anlatıldığı resimdir. Bu amaçla usul vuruşları şâkirdin dizleri üzerine "düm/2 te/1 ke/1" şeklinde yazılmıştır. Musiki eğitiminde görsellerden yararlanılması bağlamında resmin, önemli bir yere ve öneme sahip olduğu rahatlıkla söylenebilir.

Resim 4. Oturarak ney üfleyen neyzen resmi (Kevserî, v. 26a). Resmin derkenarında zorlukla okunan bir yazı vardır. Yazıda "Sûret-i Kevser" yazılıdır ki Nâyi Mustafa Kevserî'nin kendini resmettiği anlaşılmaktadır. Resmin hemen yanında da ilk etapta Nâyi Mustafa Kevserî'ye ait olduğunu tahmin ettiğimiz şu beyit kaydedilmiştir (Kevserî, v. 26a):

Her neye kılsam nazar ey kalbi saf

Görünür gözüme ayn ü şin ü kaf

Bir dem ansuz olma emi can anı gör

Can-u dilden aç gözün Cânânı gör[1]

Resim 5. ve Resim 6. İki insan sûreti. Resimler ile ilgili olarak şu açıklamalar yapılmıştır:

Vücud-u musiki insanın hazine-i aşkından bir esrardır (Kevserî, v. 33a). Nar/Yegâh, Türab/Aşiran, Hava/Irak, Maî/Rast. Anlaşılacağı üzere resimde dört unsur ve dört unsur ile eşleştirilen dört makam bilgisi verilmiştir.

Resim 6'da ise "Mehbit-i şems-i hakikat olan kalbde zuhûr iden makâmı anasıra taksim ve anasırdan buruca taksim. Bunların şerhi zikr olunmuşdur. Kalbten darb/Düm, tek tek, düm, teke" (Kevserî, v. 33a). Bu resimde de usul vuruşları dört unsur ve kalp atışı ile ilişkilendirilmiştir.

Resim 7. Ayakta ney üfleyen neyzen resmi. Bu resimde neyzenin hırkasının[2] üzerindeki "Ya Hz. Hamza Kutb-i Nâyî[3]" yazısının dışında sağ köşesine şu açıklama yapılmıştır:

Hazret-i Mevlânâ'nın neyzen başısı Kutb-i Nâyî Dede Kaddese sirruhulaziz (Kevserî, v. 44b).

Resim 8. Allah'ın isimlerin insan vücudu üzerinde harfler ile gösterildiği temsili insan resmi (Kevserî, v. 214a). Temsili insan resmi bir kare şekil içerisinde gösterilmiş ve karenin köşe ve kenarlarında "el-kahır", "el-nefs", "el-kuvvet", "el-alim", "el-hâlim" yazılıdır. "Sûret-i Nay, Taksim el-Huruf u Esma-il Hüsna" başlıklı resimde açıkça belirtilen harflerin esma-ül hüsna harf karşılıkları insan vücudunda belirli noktalarda yerleri açıkça gösterilmiştir. Allah'ın isimlerinin harfleri, Türk musiki makâm ve perde seslerinin harflerinin nereden türetildiği hakkında bir bilgi vermektedir. "Allah" için "elif/ﺍ"", "Bedi' için "b/ﺏ", "cami'" için "c/ﺝ" vs. Allah'ın isimlerinin harf karşılıklarının tespitinde kullanılan yöntem, Türk musikisi perde isimlerinin harf karşılıklarının nasıl bulunduğuna işaret eder. İnsan vücudu üzerinde sol kulak için "şin/ﺵ", sağ kulak üzerinde "ze/ﺬ" harfleri yazılıdır. Bu harflere göre "şin/ﺵ" için "Şehîd" ve "ze/ﺬ" için "Zülcelâl" isimleri ile taksim edilmiştir. Kısaca insan vücudunun neredeyse her noktası Allah'ın isimleri ile "bir dem" ya da "hem-vücud" olarak gösterilmiştir. Resme dair ise şu beyit kaydedilmiştir (Kevserî, v. 214a):

Mazhar-ı sırr-ı karmdır Âdem

Hem-vücud içre ademdir Âdem

Zat-ı mucid ile ayn-ı sabit

Bir dem içinde âlemdir Âdem

Bir sonraki yazımız yine Kevserî Mecmuası'ndan. Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İbnü'l-Fârız Dîvânı'ndan bir şiiri inceliyoruz. İbnü'l-Fârız'a ait şiirin bizi Ahmed b. Muhammed b. Muhammed et-Tûsî'ye (1126) ait Bevârikû'l-İlma fi Tekfiri men Yuharrimu's-Semâ adlı eserine nasıl götürdüğü görülecektir, vesselam.

 


[1] Son beyitin Dede Ömer Ruşeni'ye ait olduğu bilinmekte ise de (Ney Nâme) ilk beyitin Kevserî'ye ait olabileceğini tahmin ediyoruz.

[2] Mevlevîlerin, ince kumaştan dikilmiş kıyafetlerinden biridir. Omuzlardan itibaren bedeni kaplar. Bol cübbeye benzer, kolları hayli geniş ve uzundur. Önü açık, yakasız ve düğmesizdir. Ayaklara kadar inen uzunlukta bir üst kıyafetidir. Genellikle siyah renktedir. Gri olanları da vardır ( http://akademik.semazen.net/article_detail.php?id=324).

[3] Mezkûr resmin birkaç örneğini ya da benzerini görmek mümkündür. Ayakta ney üfleyen neyzen resimlerine birkaç örnek için: Sencer Derya (2012). Aşkın Sesi Ney Öğretim Kitabı. İstanbul: Pan Yayıncılık (s. 189-192).

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -15-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -14-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -13-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -12-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -11-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -10-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -9-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -8-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -7-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -6-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -5-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -4-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -3-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -2-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -1-
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Hızır Ağa Edvarı...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin "Mecmua"sında dikkat çeken notlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Kitâb-ı Egâni; Kitâb-ı Egâni'de İmam-ı Âzam…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Kitâb-ı Egâni, Kitâb-ı Egâni'de İmâm Mâlik
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında "Enceşe"
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İbnü'l-Fârız Dîvânı'ndan Bir Şiir
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İnsan Sûretleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Nihâvend Peşrev...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Sa'atnâme…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Hâtem Efendi Şiirleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasındaki Mühür ve İmzalar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Mesnevî'den Beyitler…
Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre musikinin dört kavlî…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuası ve Nâyi Osman Dede'nin Defteri
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında aşiran perdesi…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasına Kaydettiği Hadis-i Şerifler…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında "Deve Hikâyesi"...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Esrâr-ı Nây-ı Şerîf…
Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre şedd makamlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Şifa-Bahş Makamlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin icatları…
Filateliden müzikolojiye ve bir müzikolog gözüyle pullar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmûasında Zikrettiği Edvârlar...
Nâyi Mustafa Kevserî'den "Ney Açma" dersleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'den genç neyzenlere tavsiyeler…
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
Sen sanmadığın yerde, birden açıla perde...
(Yunus Emre)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.33ms
cheap jordans|wholesale air max|wholesale jordans|wholesale jewelry|wholesale jerseys