Bugün - Thursday, March 28, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Gökhan Yalçın

Gökhan Yalçın  - Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -9-

Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -9-
Yazı Tarihi: Friday, May 22, 2020

Kitabu İlmi'l-Musiki alâ vechi’l-Hurûfât adlı eserin müellifinin kim olduğu bilinmese de edvarın bazı cümle aralarında müellifinin kendi düşüncelerine yer verdiği gibi bazı özel, dikkat çeken terimler, kelimeler kullandığını görüyoruz. Bu kelimeler bize müellifinin kim olduğuna ya da olmadığına dair fikir verebilir mi? İşte bu yazımızda bu konuyu kaleme alıyoruz.

Kitabu İlmi'l-Musiki'nin henüz ilk sayfasında dikkatimizi çeken kelime "zirgüle" ya da "zengüle"dir. Zirgüle mi? Yoksa Zengüle mi?

Kitabu İlmi'l-Musiki'de aynı makam ya da perde ismine işaret etmesine karşın, her iki yazılış şeklinin de kullanılmış olması ilginçtir. Bilindiği gibi Abdülbâki Nasır Dede, Tedkik ü Tahkik adlı eserinde rehâvi makam ismini kimi yerde rehâvî kimi yerde râhevî olarak kullanmıştır. Nasır Dede terkib olarak rehâvî, makam olarak da râhevî ismini kullanmaktadır[1]. Kitabu İlmi'l-Musiki'de ise perde ismi olarak kimi yerde "zirgüle/ﺰﻴﺮﻜﻠﻪ" kimi yerde "zengüle / ﺰﻧﻜﻠﻪ" yazılıdır. Belirli bir gerekçe ya da ayrım yoktur. Asıl sorun ise harf notalarının perde karşılıklarının anlatıldığı ilk sayfalarda "nun/ﻥ" harfine karşılık zirgüle yazılmış olmasıdır. Oysaki "nun" harfine karşılık olarak "zengüle" olması beklenirdi. Çünkü zirgüle isminde "nun" harfi yoktur, zengüle'de ise vardır. "Nun / ﻥ" harfinin bize işaret ettikleri şunlardır:

Zengüle makam ya da perde isminin Osmanlı/Türk musikisi yazılı kaynaklarında zirgüle isminden önce kullanıldığı görülür (Edvar Risalesi, 1712[2]; Hasan Sezâyi'nin Musiki Risalesi, 1734[3]). Zirgüle ismi ise daha sonraki yıllarda kullanılmaya başlamıştır (Charles Fonton, 1751; Hekimbaşı Mecmuası, 1770 civarı; Hızır Ağa Edvarı, 1777).

Nayi Osman Dede'nin Defteri'nde aynı perdeye karşılık olarak zengüle (ze-kef-lam-he) kullanılmıştır. Kısaca musiki yazılı kaynaklarında 1734'lü yıllara kadar zengüle, 1734'ten sonra ise zirgüle ismi kullanılır olmuştur. Fakat Kitabu İlmi'l-Musiki'de "Nim Perdeli Makamlar" içerisinde hem makam hem de perde ismi olarak "zengüle" ismi kullanılmıştır. Bu ne anlama geliyor olabilir?

Kitabu İlmi'l-Musiki'nin ilk sayfasında görülen "zirgüle" ve "nun" harfi'nin sonraki yıllarda yazıldığı ve mevcut yani kullanılagelen bir nota yazısının tekrar kaleme alındığı şüphesini uyandırmaktadır. Kevserî Mecmuası'nda da ilk sayfalarda zirgüle, sonraki sayfalarda zengüle kullanılmıştır. Her iki yazılı kaynakta da "Taksim-i Nağme-i Külliyat-ı Makamat[4]" isimli yazılı taksimde zengüle ismi hem makam hem perde ismi olarak kullanılmıştır. Kısaca Kitabu İlmi'l-Musiki'nin "İşaret-i Perdeha-yı Musıki / Bab- Evvel" bölümü sonradan eklenmiş ya da daha önce yazılmış bu bölüm sonradan istinsah edilmiş olabilir. Birinci bölüm diğer bölümler ile "nun" harfinin işaret ettiği "zirgüle ya da zengüle" ismi bakımından bütünlük arz etmemektedir.

Dimitrie Cantemir'in ölüm tarihi 1723'tür ve daha öncesinde, 1711 yılında Rusya'ya sığınmıştır. Kitabu İlmi'l-Musiki'nin telif tarihi olması ihtimaline karşın, bu tarihler baz alınarak diğer yazılı kaynaklarda zirgüle ismi aranmıştır. Fakat bu tarihlerde ya da öncesinde bir zirgüle makam ya da perde ismi ile karşılaşılmamıştır. Bâlâda zikr olunduğu üzere en geç tarih 1734'tür. Başka bir ifade ile Kitabu İlmi'l-Musiki'nin en azından ilk bölümü 1734'ten önce yazılmış olamaz.

Diğer bir dikkat çeken makam ise sultanineva makamıdır. Kitabu İlmi'l-Musiki'de sultanineva makamı, neva makamı tarifi içerisinde verilmiştir ve özellikle de kullanılmayan terkibler arasında olduğu belirtilmiştir. Başka bir bilgi de yoktur. İlginç olan ise Rauf Yekta Bey'e göre Dimitrie Cantemir'in en şöhretli eserlerinden birisi "Sultanineva Semaî"sidir:

"…Elifba-yı Türki hurufuyla yazılır bir nevi notanın mucididir. Birçok telifatı ve musikiden bahis bir risalesi vardır. Sultanineva makamındaki semaisi eşher-ı asarıdır [pek şöhretli eseridir]…" 

Dimitrie Cantemir'in şöhretşiar eserinin makamı hakkında hiçbir bilgi vermemesi mümkün müdür? Mümkün değildir ki zaten daha önce de defalarca belirttiğimiz "Der beyan-ı Edvar-ı Kantemiroğlu" yazılı, 1806 tarihli, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'nde T 1856 numaralı nüshada tarifi vardır, belki de sultanineva makamının tarifinin verildiği tek nüshadır[5].

Haftaya yine Kitabu İlmi'l-Musiki alâ vechi’l-Hurûfât adlı eserin müellifinin kim olduğuna dair bilgileri edvarın bazı cümle aralarında, kelimelerde ya da hurûfatta aramaya devam edeceğiz.



[1] Yalçın Tura (2006). Tedkik ü Tahkik-İnceleme ve gerçeği araştırma/Nasır Abdülbâki Dede. İstanbul: Pan Yayıncılık. S. 35 ve s. 61.

[2] Nilgün Doğrusöz (2019). Rauf Yekta Bey'in Musiki Antikaları. Ankara: AKM Yayınları.

[3] Recep Uslu (2002). Hasan Sezayi Gülşeni'nin Bilinmeyen İki Musiki Eseri, Akademik Araştırmalar Dergisi, s. 45.

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -15-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -14-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -13-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -12-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -11-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -10-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -9-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -8-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -7-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -6-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -5-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -4-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -3-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -2-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -1-
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Hızır Ağa Edvarı...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin "Mecmua"sında dikkat çeken notlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Kitâb-ı Egâni; Kitâb-ı Egâni'de İmam-ı Âzam…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Kitâb-ı Egâni, Kitâb-ı Egâni'de İmâm Mâlik
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında "Enceşe"
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İbnü'l-Fârız Dîvânı'ndan Bir Şiir
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İnsan Sûretleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Nihâvend Peşrev...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Sa'atnâme…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Hâtem Efendi Şiirleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasındaki Mühür ve İmzalar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Mesnevî'den Beyitler…
Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre musikinin dört kavlî…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuası ve Nâyi Osman Dede'nin Defteri
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında aşiran perdesi…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasına Kaydettiği Hadis-i Şerifler…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında "Deve Hikâyesi"...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Esrâr-ı Nây-ı Şerîf…
Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre şedd makamlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Şifa-Bahş Makamlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin icatları…
Filateliden müzikolojiye ve bir müzikolog gözüyle pullar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmûasında Zikrettiği Edvârlar...
Nâyi Mustafa Kevserî'den "Ney Açma" dersleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'den genç neyzenlere tavsiyeler…
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
Musiki öyle bir denizdir ki, ben hala içine giremedim...
(Hamamizade İsmail Dede Efendi 1778-1846)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.28ms
cheap jordans|wholesale air max|wholesale jordans|wholesale jewelry|wholesale jerseys