Bugün - Thursday, March 28, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Gökhan Yalçın

Gökhan Yalçın  - Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre musikinin dört kavlî…

Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre musikinin dört kavlî…
Yazı Tarihi: Sunday, August 4, 2019

Osmanlı/Türk musikisinde "dört" denildiğinde ilk akla gelen "anâsır-ı erba'a (dört unsur: ateş, hava, su ve toprak)" olmaktadır. Nâyi Mustafa Kevserî de hemen hemen tüm yazılı kaynaklarda yer verildiği gibi dört unsur'a ve dört unsurun makam karşılıklarına yer vermiştir. Hatta önceki yazımızda Kevserî tarafından dört unsura benzer olarak kabul edilen dört makam (yegâh, dügâh, segâh ve çargâh makamı) isimlerinde değişikliğe gidildiği, yegâh, aşiran, ırak ve rast makamlarına dönüştürüldüğünü görmüştük[1].

Nâyi Mustafa Kevserî mecmuasının ilk sayfalarında, anâsır-ı erba'anın dışında bir başka dört rakamına daha yer verdiği görülür. Kevserî, daha önce herhangi bir eserde karşılaşmadığımız, musikinin dört kavli'nin anlatıldığı bir bilgiyi not olarak kaydetmiştir. Bâkî, Mevlânâ ve Sultan Selim Han'dan bazı beyitler ile birlikte kaydettiği bu bilgi de iki mısradan meydana gelen nazım parçaları şeklinde yazılmıştır[2]. Bu nedenle olsa gerek başlık içerisinde "nazım" şeklinde yazıldığı bilgisi de verilmiştir. "Der Nazım Zabıt-ı Musiki" başlıklı bu on mısralı beyitte önem sırasına göre dört makam sıralanmıştır. Nâyi Mustafa Kevserî'nin aktardığı bu bilgiye göre ilmi musikinin dört kavli vardır ki hiç birisi unutulmamalı, devamlı hatırda tutulmalıdır:

Der Nazım Zabıt-ı (İlmi[3]) Musiki[4]

Musiki dört kavldir[5] der ehli fenn,

Her birin unutma, tut hatırda sen.

Rast kavlî ibtidâ, sâni Neva,

Sâlisinin ahsen-i kavlî Sabâ.

Râbincidir Irak amma güzel,

Cümlesinden Sûzinâk bî-bedel.

Musikiye tâlib olan ey pür,

Heb usûlatın ser-â-pâ zabıt ider.

Vezni şartı ögreden kâmil gerek,

Nutku darbı olmayan gûyâ eşek.

Temmet (Kevserî, v. 5a).

 

Mezkûr yazıya göre sanat ehillerinin musikiye dair dört sözü vardır ve hiç biri unutulmamalıdır. Dört makam vardır ve bu makamların ilki rast, ikincisi nevadır. Makamların en güzeli olan saba makamı üçüncü sıradadır. Dördüncüsü ırak makamıdır fakat en güzeli, eşsiz ve etkili olanıdır. Bu beyitte "etkili", "yakıcı" olarak çevirdiğimiz suzinak sözcüğü, "suzinak makamı" olarak da kabul edilebilir. Bu durumda şairin, dolayısıyla Kevserî'nin suzinak makamını cümle makamların en güzeli ve eşsiz olanı olarak kabul ettiği söylenebilir.

Makamların önem sırası verildikten sora yazıda musiki talebelerine de tavsiyelerde bulunulmaktadır. Bu tavsiyeye göre musiki baştan ayağa öğrenilmelidir ve bu öğrenme iyi bir öğretmenle mümkün olabilir. Öğretmen musiki veznini, kurallarını öğreten düzeyde kâmil olmalıdır; nutku olmayan (ünlü manzum sözler söyleyemeyen), usul vuruşlarını yapamayan öğrenciye dahi öğretebilmelidir.

"Nutku darbı olmayan gûyâ eşek" cümlesi kâmil öğretmen öğrenciye, "gûyâ eşek" olsa başka bir deyişle söz söyleyemeyen, musiki vuruşlarını yapamayan dahi olsa musiki öğretebilir şeklinde de yorumlanabilir. Cümle bize bu yorum ile Mesnevi'nin bin dört yüz yirminci beyitini hatırlatmaktadır:

"…insandan, öküzle eşek bile bilgi sahibi olur, akıllanır, hüner elde eder. Serkeş at, rahvan bir hale gelir, alışır. Ayı oynar, keçi de selâm verir. Köpeğe insanın huyu geçer, nihayet çoban olur, av, avlar yahut sürüyü korur…" (Mesnevi, 2014, 258)[6].

Kevserî Mecmuası'nda Mesnevi'yi hatırlatan cümlelerin yanı sıra zaman zaman bazı sayfalarda Mesnevi'den beyitler de görülür. Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mesnevi'den bazı beyitleri seçerek mecmuasına kaydetmiş olması, hatta bazı beyitleri öne alması dikkat çekicidir. Nâyi Mustafa Kevserî mecmuasına Mesnevi'den hangi beyitleri kaydetmiştir? Bir sonraki yazımızda bu konuyu ele alacağız, vesselam.



[1] Bu konuya ilişkin daha detaylı bilgi için "Nâyi Mustafa Kevserî'nin İcatları" adlı köşe yazımız incelenebilir.

[2] Her beyti kendi arasında kafiyeli nazım şekline mesnevi, ilk beyti kafiyeli, sonraki beyitlerin birinci mısraları serbest, ikinci mısraları ilk beyitle kafiyelenen şekillere gazel ve kaside denir ( https://islamansiklopedisi.org.tr/beyit).

[3] T 1856'da "ilmi" sözcüğü de eklenmiştir. Bu nedenle parantez içinde göstermeyi tercih ettik.

[4] ﺩﺮ ﻧﻅﻡ ﻀﺒﻂ ﻣﻮﺴﻴﻘﻰ

ﻣﻮﺴﻴﻘﻰ ﯩﻮﺮﺕ ﻘﻮﻠﯩﺮ ﺩﻴﺮ ﺍﻫﻞ ﻓﻥ

ﻫﺮﺑﺮﻴﻥ ﺍﻮﻨﺘﻣﻪ ﻁﻮﺕ ﺧﺎﻁﺮﯩﻩ ﺳﻥ

ﺮﺍﺳﺕ ﻗﻮﻟﻰ ﺍﺑﺘﯩﺍ ﺛﺎﻨﻰ ﻧﻮﺍ

ﺛﺎﻟﺛﻳﻨﻥ ﺍﺤﺴﻥ ﻗﻮﻟﻰ ﺻﺑﺎ

ﺮﺍﺑﻌﻨﺠﻳﯩﺮ ﻋﺮﺍﻕ ﺍﻣﺎ ﻛﻮﺯﻝ

ﺠﻣﻟﻪﺳﻨﯩﻥ ﺳﻮﺯﻨﺎﻚ ﺑﻰ ﺑﯩﻝ

 ﻣﻮﺴﻴﻘﻰ ﻃﺎﻟﺏ ﺍﻮﻟﺎﻥ ﺍﻯ ﭙﺭ

ﻫﺏ ﺍﺻﻮﻟﺎﺗﻥ ﺳﺭﺍﭙﺎ ﻀﺑﻃ ﺍﻴﺪﺭ

ﻮﺯﻥ ﺷﺭﻃﻰ ﺍﻮﻛﺭﺪﻥ ﻛﺎﻣﺎ ﻛﺭﻙ

ﻧﻃﻕ ﻀﺭﺑﻰ ﺍﻮﻟﻣﻳﺎﻥ ﻛﻮﻳﺎ ﺍﺷﻙ

ﺘﻣﺖ

[5] (ﻗﻮﻝ) "kol", "kul" ve "kavl" olarak okunabilmektedir. Burada ise "kavl" okunması gerektiği ve "söz" kastedildiği anlaşılmaktadır.

[6] Mevlâna Celâleddin Rûmî (2014). Mesnevi-i Şerif (Tercüme: Veled Çelebi İZBUDAK). Ankara.

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -15-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -14-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -13-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -12-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -11-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -10-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -9-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -8-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -7-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -6-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -5-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -4-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -3-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -2-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -1-
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Hızır Ağa Edvarı...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin "Mecmua"sında dikkat çeken notlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Kitâb-ı Egâni; Kitâb-ı Egâni'de İmam-ı Âzam…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Kitâb-ı Egâni, Kitâb-ı Egâni'de İmâm Mâlik
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında "Enceşe"
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İbnü'l-Fârız Dîvânı'ndan Bir Şiir
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İnsan Sûretleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Nihâvend Peşrev...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Sa'atnâme…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Hâtem Efendi Şiirleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasındaki Mühür ve İmzalar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Mesnevî'den Beyitler…
Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre musikinin dört kavlî…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuası ve Nâyi Osman Dede'nin Defteri
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında aşiran perdesi…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasına Kaydettiği Hadis-i Şerifler…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında "Deve Hikâyesi"...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Esrâr-ı Nây-ı Şerîf…
Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre şedd makamlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Şifa-Bahş Makamlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin icatları…
Filateliden müzikolojiye ve bir müzikolog gözüyle pullar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmûasında Zikrettiği Edvârlar...
Nâyi Mustafa Kevserî'den "Ney Açma" dersleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'den genç neyzenlere tavsiyeler…
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
Anlamadığının arkasından konuşur insanlar, uydurur da uydurur. Bir yanlış anlaşılma gerçek olur…
(Ece Temelkuran)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.30ms
cheap jordans|wholesale air max|wholesale jordans|wholesale jewelry|wholesale jerseys