Recep Uslu

Son yazımda bir bibliyometri analizinden söz etmiştim.

YÖK kararını duymuşsunuzdur. Parayla makale yayınlayan dergilerdeki makaleler akademik sayılmayacakmış. Bu nasıl olacak? Parayla veya parasız akademik makaleler yayınlanmış, akademik olanla olmayanı nasıl ayırt edeceksin? Parayla yayınlandı diye makale akademik değil mi? Parayla yayınlamayı yasaklayarak mı akademik kalite artacak? Eğitim ve yayın kalitesini bedava makale yayınlayanlara mı yükleyeceksin? Maliyeti kim karşılayacak? Akademinin kalitesini istediği için YÖK bu kararı almış. Oysa yazıların kalitesini gösteren daha akademik kriterler ve yöntemler vardır. İşte bir bibliyometrik yöntemle analiz örneği:

Daha önce bibliyometri analizi yönteminin müzikolojide kullanılabileceğini bu köşede yazmıştım. Çeşitli amaçlar için kullanılabilir. Şimdi örneklendirelim.

Problem: Müzik makalelerinde müzik bibliyografyası kullanma sıklığı nedir?

Evren: Türkçe müzik makaleleri.

Örneklem: Rastgele dergipark makaleleri.

Amaç: Dergipark Makaleler aramasında “müzik” kelimesiyle 22 Şubat 2019 tarihinde arandığında çıkan “makaleler”in “müzik bibliyografyası” ile ilişkisi ne durumdadır? Bu soru günümüz müzikoloji makalelerinin bilimsel kalitesini değerlendirme kriterlerinden biri olabilir.

Metot: Bibliyometri yöntemi ile analiz.

Bulgular: Dergipark Makaleler sekmesinde “Müzi” (k harfsiz) ana verisinin aranmasında 23 makale, “Müzy” (bazı kayıtlarda y=i karakteri) verisi üzerinden 7 makale çıktı, toplamda 30 makale ele alınmış oldu. Son 7 makalenin birbiriyle aynı olan altı tanesi çıkarılınca 24 makale ortaya çıkmış oldu. Bunlardan biri müzikle ilgili değildi, geriye kalan 23 makaleye bakıldı, biri müzikle ilgili bir kitap tanıtımıydı, değerlendirme dışında bırakıldı. 22 makalenin kaynakçasına tek tek bakıldı. SONUÇ, çıkan 22 makalenin hiç birinin kaynakçasında Müzik Bibliyografya’sı yoktu. Bu araştırma “müzik” kelimesinin sonucuydu.

DERGİPARK üzerinden “musiki” kelimesinden arama yapıldığında 359 adet makale çıktı. Buradaki bütün makaleler üzerinden araştırma yapmak mümkün olmadığı için yukarıdaki sayıya eşitleyerek ilk 30 makale üzerinden araştırma ve değerlendirme yapıldı. Çıkan ilk 30 makaleden biri kitap tanıtımı, biri Arapça yazılmış olduğu için değerlendirme dışında bırakıldı. Böylece 28 makaleden sadece birinde “Müzik Bibliyografyası” görüldü, birinde de konusuyla ilgili bir spesifik bibliyografya (müzik bibliyografyası değil) vardı.

Sonuç: Bibliyometrik analiz sonucuna göre müzik/musiki ile ilgili araştırmalarda, 22+28 toplam makale sayısı geneli itibariyle 50’de bir oranında kaynakçalarda Müzik Bibliyografyası olması çok çok az bir sayıdır. Yüzde bir bile değildir. Bu kadar azlık hiç mesabesindedir. Bu oranın en az 50’da 30 olması beklenirdi, yani en az yüzde altmış üzerinde. Bu sonuca göre Müzikolojinin, bilim olması adına metodolojik bir eksikliğimiz var demektir, hem eğitim olarak hem de uygulama olarak.

Genellikle akademik makale yazarları tarafından deniyor ki “benim makalede işlediğim tezle ilgili kitap, makale yok ki?”. Tamam, olsa zaten araştırmayı yapmazsın, yapamazsın, yapmamalısın, ama olmadığını nasıl ispat edeceksin? Bunun tek cevabı müzik bibliyografyaları kullanımıdır. Makalede öncelikle konunun daha önce yapılmamış olduğu kaynakçalarda müzik bibliyografyaları şahit gösterilerek ispat edilir, edilmelidir.

Bu müzikolojik bibliyometri analizi sonucuna göre araştırma tekniklerinde müzik ve müzikoloji eğitiminde bibliyografyanın önemi yeterince öğretilmiyor denebilir mi? Olabilir ama sanmıyorum. Çünkü buradaki bibliyometri analizi, yazarlar ve yazılanlar üzerinden bir sonuç veriyor. Bilimsellik, akademisyenlik bibliyografyanın önemini bilmeyi gerektirir. Kaldı ki aynı konu başlığını taşıyan makaleler görüyorum, sonuçlarının da aynı olması kaçınılmaz olan. Demek ki bu iki makaleden biri araştırmasını akademik/bilimsel olarak doğru yapmamış. Gittikçe birbirinin tekrarı olan makalelerin çoğalmasının sebeplerinden biri müzik bibliyografyası kullanmamaktır, buna bağlı olarak bir diğeri bibliyografya bilgisi üzerinden alanda iyi araştırma yapmamış olmaktır. Sonuç aynı konuları makale veya tez yapmak, araştırma konusu yapmak olmaktadır.

Tamda bunu demek istiyorum.

Müzikoloji, akademi, iyi bir araştırma tekniği demektir; iyi bir makale müzik bibliyografyasından geçer. Hemen her makalede öncelikle müzik bibliyografyası kullanılmalı, kullanıldığı görülmeli, gösterilmelidir. Müzikolog araştırmacılar, aman dikkat, kaynakçalarımızda yayınlanmış müzik bibliyografyalarını ihmal etmeyelim, bibliyometri analizlerine takılmayalım.

İyi bayramlar dilerim.