Bugün - Tuesday, March 19, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Recep Uslu

Recep Uslu - Müzikoloji’de bir kaynak: Keşfü’l-Hümum 1341

Müzikoloji’de bir kaynak: Keşfü’l-Hümum 1341
Yazı Tarihi: Thursday, November 8, 2018

Atatürk Kültür Merkezi son zamanlarda müzik tarihimizin kaynaklarından birini daha yayınladı. Elimde Mehmet Tıraşçı’nın çalışması var. Adı bir hayli uzun: Keşfü’l-hümûm ve’l-kürab fi şerhi âleti’t-tarab (: Musiki âletlerinin açıklanmasında önemli ve zor meselelerin izahı). Arapça bir eser, ama artık Türkçesi de var. Mısır’da yazılmış. Memlukler dönemine ait. Bilindiği üzere Memlukler Türk devleti. Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferini hatırlayalım (1520), o zaman Osmanlıya tabi olmuşlardı.  Keşfü’l-hümûm, Batı müzikologlarının da kullandığı bu eser Yavuz öncesine ait bir müzikoloji kaynağıdır.

Yayınlanan kitabın hazırlanış yöntemi, özellikle inceleme kısmı sistematik müzikoloji yöntemidir. Eserdeki bilgiler modern Türk müzikolojisinin ihtiyacına göre düzenlenmiştir. Özellikle ilk üç bölümü. Dördüncü bölüm (s. 61-90) eserin Arapçadan Türkçeye çevirisi. En sonunda yer alan beşinci bölümde Arapça metin tıpkıbasım (s. 185-574) halinde verilmiş. Bunun en önemli sebebi Arapça yazmasının okunaklı ve daha önce basılmamış olmasıdır. İlave olarak okuyucu tarafından tercümenin karşılaştırmasına imkan vermektedir.

Eserin sistematik müzikoloji yöntemiyle incelenmesinde hangi başlıklara yer verilmiş? Önsöz, kısaltmalar, içindekiler, giriş: kitabın amacı ve önemi, çalışmanın metodu ve kaynakları, XV. Yüzyıla kadar musiki çalışmaları (Cahiliye, Sadr-ı İslam, Emeviler ve Abbasiler, nazariyatçılar –Farabi, İhvan-ı Safa, İbn Sina, Urmevi, Tusi ve XV-XVI. Yüzyılda nazariyatlar-). Birinci bölümde eserin fiziki özellikleri, ne zaman ve niçin yazıldığı, içeriği, kaynakları, eserde geçen isimler (peygamberler, sahabiler, musikişinaslar, şairler, filozoflar, yöneticiler, din adamları yani fakihler ve arifler), eser hakkında yanlış bilinenler. İkinci bölüm eserde musiki felsefesi ve nazariyatına ayrılmış. Burada esere etki eden felsefi görüşler (eserin musiki düşüncesi, musiki ve astroloji, musiki ve şifa veya sağlık), eserde nazariyat (ses ve perdeler, perdeler ve şubeler, cinsler, makamlar –on iki makam-, avazeler -altı avaze-, şiir, ika, komposizyon, hanende ve sazendenin vasıfları, toplu icra, musikinin dini hükmü). Üçüncü bölüm çalgılar ve çalgı yapımı hakkındadır. Araştırmacıya göre çalgılardan <on yedi adet çalgı adı geçmektedir> (s. 61, 63), alfabetik sırayla: def (cahiliye defi, Mısır defi, zilli def), ceres (çangil), çeng (çeng-acemi, çeng-mısri), kanun, kemençe, kopuztürki, mevsul (çifte kamış), musika (büyük erganun), nefir (borazangil), rebap-acemi, santur, şebbabe (ney çeşidi mevsulden türetilmiştir), şeşte (şeştar), şuaybiyye (miskalgil), tar (vurmalı defgil), ud, yürgül (küçük erganun). Ayrıntılara dikkat edilirse eserde daha fazla miktarda çalgıdan söz edilmektedir. Çalgılardan yedisi, yedi yıldıza nisbetle üstün çalgılardır: ud, çeng, kanun, tar (bir çeşit darbtınlak çalgı), şebbabe, rebap, şuaybiyye. Bunlardan sadece dördü tercih edilir: ud, kanun, çeng, def. Çalgı yapımında kullanılan malzemeler: bakır, ahşap, deri, kamış, ip, ipek, tel. Çalgılar ve hanendelerin birden yediye kadar birlikte çalmalarını anlatan bölümle eser biter. Eserin tercümesinden sonra tıpkıbasım, bazı yayınlarda görüldüğü gibi soldan sağa değil, Arapça diline uygun olarak doğru bir metotla sağdan sola doğru verilmiş. Kitabın tıpkıbasımı için doğru bir yöntem izlenmiş.

Keşfü’l-hümûm adlı eseri yayına hazırlayan M. Tıraşçı’nın bilgiyi sistemleştirmesinden inceleme ve tercümeye kadar iyi bir emek harcadığı, kendi ifadesiyle metinde edisyon kritik (s. 12) yaptığı anlaşılmaktadır. Bu çalışmaları ortaya koymak zordur. Bu araştırmalar ve çalışmalar sayesinde birçok bilgiye ulaşabiliyoruz. Tıraşçı’nın tespit ettiği hususların en önemlilerinden biri eserin adıyla ilgilidir, bu tespite göre anlaşılan müzik tarihinde <Keşfü’l-ğumûm> diye bir eser yok, <Keşfü’l-hümûm> adlı eserin adını yanlış değerlendirmekten kaynaklanan bir yaygın yanlıştır. Aynı yerde Tıraşçı eser hakkında bilinen bazı yanlış bilgilerden de söz etmektedir (s. 35-38). Shiloah, Ögel, Kaya, İhsanoğlu’nun gerek bilgi, gerek yazar ve eser adı, gerekse minyatürler hakkında hatalı aktarım ve değerlendirmeleri eleştiriyle yer almaktadır.

Yayında ilk dikkati çeken şey <içindekiler> (s. 7-8) listesidir, ama bu liste eser içindeki başlıkları tam olarak yansıtmamaktadır. Yukarıda yazılanlar eserde yazılan başlıklara göre düzenlendiği için, bu yazıdaki bazı başlıkları <içindekiler> listesinde göremeyebilirsiniz. Onun için eser baştan sona kadar okunmalıdır. Tıraşçı dokuz bölümden oluşan yazmanın içindekileri gayet güzel bir şekilde özetlemiştir (s. 28-30).

Çalışmanın <XVI. Yüzyıla kadar nazariyatlar> (s. 12-23) kısmı Türkiye’deki gelişmeleri kısmen karşılamaktadır, metinde ve dipnotlarda hatalı ve eksik bilgiler vardır. Konu dışında bir bölüm olduğu için değerlendirme ve eleştiride üzerinde durulmayacaktır.

Eserin Yazım Tarihi: Tıraşçı, girişte eserin XVI. yüzyılda yazılmış olabileceğini söylerken, çalışmanın sonucunda XIV. yüzyılda yazılmış olabileceğini, s. 575’de belirtiyor. Eserin 1341’den sonra yazılmış olabileceği ihtimalinden söz etmektedir. Kanaatimce eserin zahriyesi yazım tarihinin 1341 yılında Memluk meliki Ebubekir’in kütüphanesi için yazılmış olduğunu göstermektedir.

Eserin Yazarı: Anonim.

Eserin konusu: Organoloji ağırlıklıdır. Tıraşçı’nın belirttiği gibi bu eserde, nazariyatı ilgilendiren bazı temel bilgiler verilmekle birlikte <müzik nazariyatı> denecek bilgiler yer almaz (sonuç s. 575), yani bazı makam isimleri geçmekle birlikte makamların tariflerine, dörtlü ve beşlilerden oluşan cinslere (s. 50), doğru düzgün ika (s. 55) bilgilerine yer verilmemiştir. Bu sebepten eser müzikolojik bir kaynak olmakla birlikte bir nazariyat eseri olarak değerlendirilemez. Eserde nağmelerin telifi (bestelenmesi), tasnif (müzik biçimi oluşturması), tahsin (süsleme), telhin (nakşetme-ikai terennüm) konularına nasıl eserinde yer vermiş? Tıraşçı bunları müzik biçimleri olarak değerlendirmiştir (s. 577). Eserin genel havası müzik hakkında bazı tarihi bilgiler, çalgıların tanıtımı ve yapımı, müzik mitoloji, müzik kozmoloji, müzik fetvaları üzerine yoğunlaşmaktadır.  Bir çeşit makam sınıflandırması olan eserdeki makamlar, avazeler ve şubeler listelerindeki isim farklılıklar için kitaba müracaat edilmelidir, Tıraşçı (s. 50-53) bu konuları yeterince açıklamıştır. Tıraşçı’nın dikkat çektiği gibi çalgılarla ilgili olmasına rağmen (s. 576) eserde çalgı sınıflandırmasından söz edilmez (s. 61). Anonim yazar udu önemsemekte ve kamil saz olduğunun farkındadır. Eserinde ilk fasıl uddur. Ud, def, ney, santur, rebab, şuaybiyye gibi çalgılar hakkında anlatılanları bölümler halinde yer vermiştir.

Metot olarak bir eserde geçen isimleri bir araya getirmek yazarın adını vermediği kaynaklarını tespit için birer ipucu olabilirler. Tıraşçı da şahıs isimleri (s. 31-35) konusuna önem vermiştir. Ancak bu eserde anlatılan Farabi ve Harizmi, meşhur olan Farabi ile Harizmi’den bambaşka kişiler olduğu anlaşılmaktadır. Harizmi’nin Arapça eserindeki musiki bilgilerin yayınlanan Türkçesiyle (1999) bilgiler karşılaştırıldığında bambaşka bir isim zinciri ve müzik bilgileri olduğu görülebilmektedir. Farabi’nin ve Harizmi’nin verdiği ad zincirini İslam ansiklopedisindeki ad zinciri ile karşılaştırdığımızda farkı kolayca anlayabiliyoruz. Yazarın bahsettiği kişiler ya başka birileri veya hayali kişiler olmalıdır.

Mehmet Tıraşcı’yı bu büyük emek ürünü olan müzikoloji çalışmasından dolayı tebrik eder, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığından bu tür kaynak yayınların yayınlanmasına önem verdiği için devamını dilerim. Keşfü’l-humum (1341) adlı eser müzikoloji kadar, müzik tarihini, organolojiyi (çalgılar ve çalgı yapımını), müzik eleştirisini, müzik mitolojisini, müzik ve astronomi/ astroloji/ kozmolojiyi, müzikterapiyi/anatomiyi, toplu müzik icrasını, hanende ve sazende müzisyen ahlakı tarihini, Arap edebiyat tarihini, Mısır müzik tarihini, Memluklu tarihini, fıkıh tarihini, kültür tarihini, minyatür tarihini veya sanat tarihini, tasavvuf tarihini de ilgilendirmektedir.

 

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Müzikolojiye müzik terimleri sözlüklerinin bir yenisi...
Müzikoloji: Değerli Bilgem söyle bana, Türk müziğine atıf var mı?..
Müzikoloji ve Hanefi Özbek’in Form-Tür ve Usul Bilgisi Yayınları...
Müzikoloji ve Gökhan Yalçın’ın Kevseri Mecmuası...
Müzikoloji ve Timur Selçuk’un ardından...
Müzikoloji ve terimlerle ilgili Dr. Göktan Ay’ın yeni kitabı...
Müzikoloji: Meragi’nin Zübdetül-Edvar’ı yayınlandı...
Müzikoloji ve "karabilim-bad science"...
Müzikoloji, Hafız Post Mecmuası, Buhurizade ve Kuçeksünbüle Makamı...
Müzikoloj ve saygı ile linç arasında…
Müzikolojide yeni bir bibliyografya…
Müzikoloji ve “Unmuzec İlimler Ansiklopedisi”nde müzik ilmi…
Müzikolojiye yön veren metinler...
Müzikoloji ve romanlarda müzik…
Müzikoloji: Meragi, Nesimi’den ilham aldı mı?..
Müzikoloji ve Mühr-i Süleyman...
Müzikoloji ve Müziğin İcadı, Mehmetşah, Pisagor, Şeyh-İ Musikar...
Müzikoloji, Meragi’nin Cami’si ve Babak Khazrai Edisyonu
Müzikoloji, Müzik Sosyolojisi ve Meragi...
Müzikolojide ötekileştirme…
Müzikoloji ve 16. yy Türk müziği: “Orada bir musiki var”…
Müzikoloji ve elimdekiler
Yeni bir "Edvar"…
Müzikoloji ve yeni yıla giriş…
Müzikoloji ve Müzik Tarihinde Kevseri-Kemani Hızır Ağa…
Müzikoloji ve Selim Dede Kimdir?..
Müzikoloji'de Oransay 30.Yıl Anması ve 1702 yılında Itri…
Müzikoloji, Asaf Halet Çelebi ve Todi Musikisi…
Müzikoloji ve Canfeza Edebiyat…
Müzikoloji ve Keman Tarihi ya da Saraydaki Kemancı 1777 …
Müzikoloji Ve Hafız Emin Işık’ın Kasidesi…
Müzikoloji ve Katibi Edvarı- 1530
Müzikoloji kütüphanesine yeni bir yayın: “Türk Musikisi Atlası”
Müzikoloji ve , Neyzen Özdönmez...
Müzikoloji ve Ökten’den Sanat Felsefesi…
Müzikoloji ve altı parmakla mucib problemi…
Müzikoloji ve adalet duygusu...
Müzikoloji makalelerinde bibliyografyanin yeri: Bibliyometri analizi…
Müzikoloji sefinesi ya da gemisi…
Müzikoloji ve Meragi’nin mavi boncuğu…
Müzikoloji ve mağara metaforu...
Müzikoloji ve Barış...
Müzolojide Dürretüt-Tac, O Eseri Şirazi Yazmadı; Meragi öyle diyor…
Müzikoloji ve uzay yolculuğu...
Müzikoloji ve Afyonkarahisar İbrahim Alimoğlu Çalgı Müzesi…
Müzikoloji ve Demetnağme; bir kadın bestekar Demet Tekin yeni albümü…
Müzikoloji ve tereke defterleri veya müzayede katalogları…
Müzikoloji: Nayi Osman Dede’ye verilen teşvik ve bize verilen teşvik…
Müzikolojide fedakarlık, adalet, bol toplumsal örnekli yeni yıl…
Müzikolojide bir sempozyum macerası: Mevlana Araştırmaları Enstitüsü’nün Selam Vakti 745. Vuslat Yılında A.A. Konuk, Mesnevi, Fusus arasında intihal ve sadeleştirme
Müzikoloji ve Abdülkadir Meragi’nin hayaletleri...
Müzikoloji’de bir kaynak: Keşfü’l-Hümum 1341
Müzikoloji ve Cumhuriyet Bayramı…
Müzikoloji açısından “Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları”…
Müzikoloji, deprem, İstanbul ve Itri
Müzikoloji ve zevk-i selim…
Müzikoloji, Lazkiye ve Mehmet Ladiki…
Müzikolojide Bir Problem: “Kantemiroğlu 'Edvar'ını ne zaman yazdı? XVI ve XVII. Yüzyıllarda 'Edvar' var mı?..“
Müzikoloji ve Gürültü Teröristleri...
Müzikolojide Yusuf Kırşehri’nin Önemi: Yeni Sistemci Anadolu Edvarları Ekolünün Kurucusu…
Müzikolog Rauf Yekta küstü mü? "Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları" üzerine...
Müzikolojide Dualistlikten Deistliğe
Müzikoloji ve yeni Türkiye...
Müzikoloji, Müzikterapi ve Rahmi Oruç Güvenç…
Müzikolojide Rol Model -1-
Müzikoloji ve Neva Kâr’ın yıldönümü…
Yeni bir yayın: Müzikoloji ve “Evliya Çelebi’de Çalgılar“ …
Müzikolojinin veya İTÜ TMDK’nın 43.YIL kutlaması…
Müzikolojide veya müzikte yansıma felsefesi…
Müzikoloji ve Bölüm Başkanı Stratejisi...
Müzikolojide ve Müzikte Sürrealizm
Müzikte Mimesis Felsefesi veya bir aldatmaca..
Bestekar Musli, Kuruyemiş Ansiklopedisi ve Müzikoloji …
Müzikte "katarsis"...
Müzikoloji, Âmili ve Keşkül-i Müzikolog...
Müzıkolojı ve Cenaze Marşı ya da Segah Tekbir...
Müzikoloji ve Makasıdül-Elhan’ın kaç versiyonu vardır?
Müzikoloji, Edvar, Duvar, Yıldönümü...
Müzikoloji ve Edvarların Bir Yenisi: 1767 Yılı Hekimbaşı Edvarı …
Müzikoloji, Nuri Özcan Ve Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2017
Müzikolojide Çalışmalar: Türk Müziğinde Eğitim Çalıştayı…
Müzikoloji, keman eğitiminde yeni bir kitap…
Muzikolojide yeni bir terim önerisi: Eurogenetic
Müzikoloji : Bu eserin sahibi Nane’dir Nane! Muhayyer ağır çember “Vakt-i subh oldu“…
Müzikoloji ve Itri Haftası dolayısıyla yeni şeyler söylemek…
Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2016
Müzikoloji ve Itri’nin yılbaşı şarkıları…
Müzikoloji, panel ve ödüllendirme, Itri …
Müzikoloji "eleştiri ve çuvaldız", "dedikodu ve çeki düzen"…
Müzikoloji, Ömer Hayyam, bilgi ve anlayış…
Müzikoloji ve 2016 Taşköprülüzade Sempozyumu
Müzikoloji ve koku tarihi veya Itri’nin babası ne iş yapardı?..
Müzikoloji, Astroloji ve Itrî …
Müzikoloji sanatın korunmasını zorunlu görür…
Müzikoloji ve küreselleşen keşif ilişkisi…
Bibliyografyasız müzikoloji olur mu?..
Türk müziği tarihinde ihtilalin öldürdüğü bestekar kimdi?
Itri'nin yaşadığı ihtilaller …
Müzikolojide ihtilallerin yeri veya yersizliği…
Müzikoloji, Bilimsel Müzikoloji, Müzikoloji Bölümleri, İdeal Müzikoloji, Müzikolog Terimleri…
Müzikoloji ve sanata verilen değer: Fehm-i muhsin
Müzikolojide Urmevi’nin Yeri ve Müzik Eğitiminde Kadim Altı-Parmak Metodu… Recep Uslu
Urumiyeli Safiyyüddin ile “Devirler“ üzerine müzikoloji sohbeti...
Müzikolog Nobel ödüllü Urmiyeli Safiyyüddin ve “Hayali Meşk Hikayesi -2”
Müzikolojide iki ucu xxxlu değnek…
Müzikoloji, icra değişiklikleri – 2
Müzikoloji ve icra değişiklikleri, problemleri…
Müzikolojiye takviminizde yer ayırın: Bilgi-şölenleri/ sempozyumlar ve kongreler…
Müzikoloji ve Meragi’nin besteleri…
Müzikolojide Perde Transkripsiyonları ve Meragi’nin yeni bir eseri: Muhtasar Der İlm-İ Musiki...
Itri’nin keşfedilen yeni bir eseri mi? Evet, yeni bir şiiri…
Müzikoloji ve tercümelerin katkısı…
Türk Müziğinin “Bütünlüğü”ne evet - Itri Adına Ödül Organizasyonu…
Müzikoloji ve akademik çalışmaları teşvik…
Yeni yıl muamması: Itri muammasını çözen var mı?
Gencebay’a verilen ödül ve müzikolojide türler konusu…
Sanatçı, müzikolog, metodoloji ve yazı hakemliği…
Müzikoloji Atölyesi ve Sonuçları -1-
Muzikoloji ve Din...
Müzikoloji: Yanlışların karşısında durma cesareti...
Olmadı Kâmil Hoca: Müzik, eleştiri ve doğruluk...
Medeniyet sanat ve müzik...
Bir bestenin notası: Ahmed Hatiboğlu
İki kitap tanıtımı: Itri ve Makedonya’da Piyano, Prof.Dr. Aida İslam ve Balkan Türk Müziği
Panayot Abacı ve Türkiye’de müzikoloji kolay mı?..
Müzikolojiden Uluslararası Konservatuvara Makam Teorisi...
Müzikolojide birleşelim -3-
Müzik terapi ile başbaşa...
Müzikolojide birleşelim -2-
Bir “Müzik Bibliyografyası“nın başına gelenler...
Müzikolojide birleşelim...
1. Gazi Türk Müziği Günleri, Sazendeler Yarışması ve Müzikle tedavi olur mu?..
Türk Müziği Yarışması ve Uluslararası Sanat Müziği Kaynakları…
Gazi Üniversitesi’nde Kutlu Doğum Haftası ve Üniversiteler...
Ruhi Ayangil'in mektubu müzikolojinin feryadıdır...
Yüz yıldır aranan Meragi’nin Müzikler Hazinesi (Kenz-ül Elhan) adlı eseri bulundu mu?..
Müzikolojide Yeni Bir Metot: Bibliyometri Analizi
Müzikolojinin nedir şu edebiyat biliminden çektikleri...
Bugünlerin müzikolojik faaliyetleri...
Tarihi gerçekleri yazmak...
Müzikoloji ve sosyal psikoloji...
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
Asla tıngırdatma...
(R.Schuman 1810-56)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.39ms