Bugün - Tuesday, March 19, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Recep Uslu

Recep Uslu - Müzikolojide Yusuf Kırşehri’nin Önemi: Yeni Sistemci Anadolu Edvarları Ekolünün Kurucusu…

Müzikolojide Yusuf Kırşehri’nin Önemi: Yeni Sistemci Anadolu Edvarları Ekolünün Kurucusu…
Yazı Tarihi: Thursday, August 9, 2018

Yusuf Kırşehri’nin müzik tarihimizdeki önemine rağmen hakkında bilinenler, tespit edilenler oldukça azdır.

Eseri hakkında bir kaç akademisyen arkadaşımız tez yaptı. Tez merkezinde bu çalışmaları bulmak kolay. Bunlardan ikisi basıldı. Fakat benim zihnimdeki bazı sorulara cevapları bu tezlerde bulamadığım için bu soruların tatmin edici cevaplarının neler olabileceğini araştırıyorum.

Bu sorular nelerdi?

1-Yusuf Kırşehri’nin hayatı hakkında neler söylenebilir?

2-Kırşehri’mi demeli yoksa Kırşehirli mi?

3-Gerçekten bir eseri var mıydı?

4- Eserini Farsça mı yazdı?

5- Karamanoğlu Mehmet ve II. Murat Türkçeye önem verdikleri halde eserini niçin Farsça yazdı?

6-Eserini yazdığı ileri sürülen tarihin doğruluk payı nedir?

7-Osmanlı müzik teorisyeni sayılabilir mi?

8-Eserini ilk tercüme eden kimdi?

9-Görüşlerini takip edenler oldu mu?

10-Nasıl oldu da ekol haline geldi?

Bilinenler adının Yusuf, babasının adı Nizameddin, dedesinin adı Yusuf, kendisinin ise Mevlevi ve Kırşehirli olduğundan ibarettir. Bunu kitabının tam tercümesini yapan Mehmet Hariri’den biliyoruz. Bu bilgiler yazılıdır. Buna ilave edilebilecek yeni bilgiler ise makalede yazıldığı gibi: Kırşehirde, 1360 yıllarında doğan Yusuf, babasının teşviki ile genç yaşında 1375-80’lerde Konya medresesine gitti. Orada Mevlana’nın torunlarından olan Emir Alim Çelebi (ö. 1395) vakfın gelirlerine ve giderlerine bakıyordu. Farsça ve biraz da Arapça öğrendi. Mevlevi oldu, ney çalmayı öğrendi. 1390’larda Konya’dan Kırşehir’e artık Mevlevi olarak döndü. Burada ney öğretmeye ve Mevlevi sevgisi aşılamaya çalıştı. Türkmen olmasına rağmen eserini 1410 yılında Mevlevi geleneğine bağlı olarak Farsça kaleme aldı. Eserinde Meragi’den hiç bahsetmemiş olması, sadece Urmevi’den bahsetmiş olması dikkat çekicidir. Bununla birlikte Meragi’yi de iyi bir müzisyen olarak ününü duymuş olmalıdır. Kitap yazmasındaki etkenlerden biri bu olabilir. Hayatı boyunca Kırşehir sık sık el değiştirdi. Timur’un 1402’de Ankara savaşından sonra Kırşehir Karamanoğullarına bağlandı. Biyografist ve Müzikologlarca 1410-11’de eserini yazdığı genellikle kabul edilmektedir. Yusuf Kırşehri, 1425 yıllarında Kırşehir’de öldü.

Fakat eserin yazıldığı söylenen tarih 1410 ile tercüme edildiği tarih 1469 arasında bu kitaba kimse dokunmadı mı? Net olarak bilmiyoruz. Peki nasıl oluyor da Bedr-i Dilşad’ın, Çemişkezekli Şükrullah’ın ve Hızır b. Abdullah’ın kitaplarında aynı makamlar sıralanmış, niçin farklı değiller? Bir kalıp gibi aynı makamlar nasıl olur da birbirinden habersiz insanlar tarafından aynen tekrar edilebiir? Kulaktan kulağa mı? Olsa bile makam sayısı ve sırası aynı olabilir mi? İşte burada karşılaştırmalı metin metodu devreye giriyor.

Yusuf Kırşehri ile ilgili makalemde eserin 1410 yılında yazılmış olabileceğini çeşitli açılardan değerlendirdim ve gerçekten de Bursalı Tahir’in tahminine dayanan bu tarihin iyi değerlendirilmiş bir tarih olduğunu yazdım. Eser yazıldığı sırada Kırşehir Karamanoğullarına aitti. Bu durumda Kırşehri bir taraftan Karamanoğulları müzik teorisyeni sayılabilir. Sonra eser nasıl Osmanlılara intikal etti?

Yusuf Kırşehri’nin ölümünden sonra eser, Bursa medrese veya okur yazar çevresinin eline geçti. İlk olarak Bedr-i Dilşad makamlarla ilgili kısmı manzum yani şiir olarak Türkçeye çevirdi. Verdiği müzik bilgileri tamamen kendi dönemine ait. Çevirdiği iddia edilen Kabusname ile bir ilgisi yok. Eserini 1427’de yazmış olduğu kesin. Yusuf Kırşehri’nin eserindeki makamlar kısmı Bedr-i Dilşad tarafından ilk defa Türkçe’ye tercüme edilmiş demektir.

Yusuf Kırşehri’nin verdiği makamlar bilgisine Şükrullah Çemişkezeki’nin eserinde de rastlanmakta oluşu dikkat çekmektedir. Bu eserde de makamlar aynı sırayla ve aynı sayıda. Tercüme düz metin, nesir; Bedr-i Dilşad’ın ki gibi manzum değil. Ayrıca Şükrullah’ın eserini yazdığı tarih belirsiz. Burada devreye Farsça’dan Türkçe’ye çevirdiği diğer eserlerden Kenzut-tuhaf giriyor. Hasan Kaşani’nin Kenzut-tuhaf adlı eseri Anadolu’ya ilk defa Şahruh’un elçileri ile birlikte 1434’te getiriliyor. O halde tercümesi de 1435-37 yılları arasında yapılmış demektir. Şükrullah’ın eserini yazdığı ve Kırşehri’nin edvarının makamlar kısmını tercüme ettiği veya ekolünü eserine yansıttığı tarih böylece ortaya çıkıyor: 1435. Eseri II. Murat adına yazılıyor.

Hızır b. Abdullah, II. Murat’ın etrafındaki müzisyen astronomlardan biriydi. 1441’de astronomi ve müzikle ilgili eserini yazma sebebinin padişahın ısrarı olduğunu belirtir. Hızır b. Abdullah da makamlar kısmını yazarken Kırşehri’nin eserinin izinden gitmiş olduğu anlaşılmaktadır.

Nihayet 1469’da Yusuf Kırşehri’nin eserinin Türkçeye tam tercümesi yapıldı. Bu tercüme üzerine doktora, yüksek lisans tezleri yapıldı; araştırmalar yayınlandı. Diğer Orta Asya Ekolünü/Herat Müzik Ekolünü temsil eden ve XV. Yüzyıl boyunca yazılan Farsça (F) ve Arapça (A) eserler Abdülaziz Meragizade’nin yazdığı Nekavetül-edvar (F, 1451?), Fethullah Şirvani’nin Mecelle fil-musiki (A, 1452?), Anonim Kitab-ı Edvar (1476?), Mahmud Meragizade’nin Makasıdül-edvar (F, veya Mahasinül-edvar, 1481, 1518, 1521), Mehmed Ladiki’nin Zeynül-elhan (A, 1483) ve Risaletül-Fethiyye (A, 1485) arasında sadece, son zamanlardaki araştırmalardan Fethullah Şirvani’nin öğrencisi olduğu anlaşılan Mehmet Ladiki’nin eserinde her iki ekolün aralarındaki çekişmelerden biraz bahsedilmektedir. Bu eserler Herat Müzik Ekolü kurucusu Meragi’nin de içinde bulunduğu Sistemciler Ekolünü yansıtmaktadırlar. Arap.a ve Fars.a eserlere bakılırsa Hızır b. Abdullah’tan sonra Kadim teorisyenlerle (yani Meragi taraftarları veya Herat müzik ekolü) cedid teorisyenler (Yusuf Kırşehri taraftarları) arasında rekabet iyice kızışmış demektir. Yukardaki Türkçe eserler listesine neyzen Seydi’nin (1504, Türkçe manzum) ve neyzen Makami’nin (1518, A ve Türkçe karışık) eserlerini de ilave edebiliriz.

Böylece neyzen Yusuf Kırşehri’nin başlattığı müzikte meşk sistemi üzerine kurulu eğitim anlayışı, 1410’da yazdığı eserindeki makam tanımı ve usuller, nazariyat anlatım ve yazım anlayışı kendisinden sonra zamanın önemli müzik teorisyenleri tarafından takip edilen bir ekol olmuş. Bu yeni ekol etkisini Anadolu’da uzun süre devam ettirmiş ve bir önceki Sistemciler Ekolü’nün bazı temel prensiplerini devam ettirerek önüne geçmiştir.

Yalçın Tura, Sureyya Agayeva, E. Popescu-judetz sadece Anadolu’da yazılan Türkçe eserlerin diğer Farsça eserlerden farklı bir anlatımı olduğunun farkına vardılar ve genel olarak Anadolu Edvarları Ekolü terimini kullandılar, bazı müzikologlar da onları takip etti. Researcher Social Science Studies dergisinde (c.5/sy.4, 2017, s. 655 vd.) yayınlanan yeni bir makalede Yusuf Kırşehri’nin bu yeni anlatım metodunu ortaya koyan ilk kişi ve tercümelerle takip edilen bir ekol sahibi olduğu anlatılmıştır. Bu da Yusuf Kırşehri’yi müzik tarihinde Yeni Sistemci Anadolu Edvarları Ekolünün ve Döneminin kurucusu yapmaktadır.

Mevlevi eğitim yerlerinin birer konservatuvar gibi müzik merkezi olması zamanın en güzel formundan biri olan nevbet-i müretteblerin Mevlevi ayinine dönüşmesiyle, müzik teorisine yansıması ise Yusuf Kırşehri Mevlevi sayesinde olmuştur.

Dünya müzik tarihinin bilinmeyen bir yönü aydınlatılmış olsa da bugüne kadar Avrupalı müzikologlardan hiç kimsenin bu konuyu ele alan dört başı mamur bir makale yazmamış olması geçen haftaki tespitimizi desteklemektedir. Ulusal müzikolojide kendi işimizi kendimiz görmeliyiz. Konu hakkında bir makale yazılmış ise de zamanın problemlerini ve değişimi tespit açısından hakkında bir doktora tezi yapılması daha iyi olacaktır.

XVI. Yüzyıldan Kantemiroğlu’nun edvarı yazılana kadar Türkçe müzik teorisi yazılmış mıdır?

Yeni bakış açılarıyla buluşmak üzere.

 

 

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Müzikolojiye müzik terimleri sözlüklerinin bir yenisi...
Müzikoloji: Değerli Bilgem söyle bana, Türk müziğine atıf var mı?..
Müzikoloji ve Hanefi Özbek’in Form-Tür ve Usul Bilgisi Yayınları...
Müzikoloji ve Gökhan Yalçın’ın Kevseri Mecmuası...
Müzikoloji ve Timur Selçuk’un ardından...
Müzikoloji ve terimlerle ilgili Dr. Göktan Ay’ın yeni kitabı...
Müzikoloji: Meragi’nin Zübdetül-Edvar’ı yayınlandı...
Müzikoloji ve "karabilim-bad science"...
Müzikoloji, Hafız Post Mecmuası, Buhurizade ve Kuçeksünbüle Makamı...
Müzikoloj ve saygı ile linç arasında…
Müzikolojide yeni bir bibliyografya…
Müzikoloji ve “Unmuzec İlimler Ansiklopedisi”nde müzik ilmi…
Müzikolojiye yön veren metinler...
Müzikoloji ve romanlarda müzik…
Müzikoloji: Meragi, Nesimi’den ilham aldı mı?..
Müzikoloji ve Mühr-i Süleyman...
Müzikoloji ve Müziğin İcadı, Mehmetşah, Pisagor, Şeyh-İ Musikar...
Müzikoloji, Meragi’nin Cami’si ve Babak Khazrai Edisyonu
Müzikoloji, Müzik Sosyolojisi ve Meragi...
Müzikolojide ötekileştirme…
Müzikoloji ve 16. yy Türk müziği: “Orada bir musiki var”…
Müzikoloji ve elimdekiler
Yeni bir "Edvar"…
Müzikoloji ve yeni yıla giriş…
Müzikoloji ve Müzik Tarihinde Kevseri-Kemani Hızır Ağa…
Müzikoloji ve Selim Dede Kimdir?..
Müzikoloji'de Oransay 30.Yıl Anması ve 1702 yılında Itri…
Müzikoloji, Asaf Halet Çelebi ve Todi Musikisi…
Müzikoloji ve Canfeza Edebiyat…
Müzikoloji ve Keman Tarihi ya da Saraydaki Kemancı 1777 …
Müzikoloji Ve Hafız Emin Işık’ın Kasidesi…
Müzikoloji ve Katibi Edvarı- 1530
Müzikoloji kütüphanesine yeni bir yayın: “Türk Musikisi Atlası”
Müzikoloji ve , Neyzen Özdönmez...
Müzikoloji ve Ökten’den Sanat Felsefesi…
Müzikoloji ve altı parmakla mucib problemi…
Müzikoloji ve adalet duygusu...
Müzikoloji makalelerinde bibliyografyanin yeri: Bibliyometri analizi…
Müzikoloji sefinesi ya da gemisi…
Müzikoloji ve Meragi’nin mavi boncuğu…
Müzikoloji ve mağara metaforu...
Müzikoloji ve Barış...
Müzolojide Dürretüt-Tac, O Eseri Şirazi Yazmadı; Meragi öyle diyor…
Müzikoloji ve uzay yolculuğu...
Müzikoloji ve Afyonkarahisar İbrahim Alimoğlu Çalgı Müzesi…
Müzikoloji ve Demetnağme; bir kadın bestekar Demet Tekin yeni albümü…
Müzikoloji ve tereke defterleri veya müzayede katalogları…
Müzikoloji: Nayi Osman Dede’ye verilen teşvik ve bize verilen teşvik…
Müzikolojide fedakarlık, adalet, bol toplumsal örnekli yeni yıl…
Müzikolojide bir sempozyum macerası: Mevlana Araştırmaları Enstitüsü’nün Selam Vakti 745. Vuslat Yılında A.A. Konuk, Mesnevi, Fusus arasında intihal ve sadeleştirme
Müzikoloji ve Abdülkadir Meragi’nin hayaletleri...
Müzikoloji’de bir kaynak: Keşfü’l-Hümum 1341
Müzikoloji ve Cumhuriyet Bayramı…
Müzikoloji açısından “Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları”…
Müzikoloji, deprem, İstanbul ve Itri
Müzikoloji ve zevk-i selim…
Müzikoloji, Lazkiye ve Mehmet Ladiki…
Müzikolojide Bir Problem: “Kantemiroğlu 'Edvar'ını ne zaman yazdı? XVI ve XVII. Yüzyıllarda 'Edvar' var mı?..“
Müzikoloji ve Gürültü Teröristleri...
Müzikolojide Yusuf Kırşehri’nin Önemi: Yeni Sistemci Anadolu Edvarları Ekolünün Kurucusu…
Müzikolog Rauf Yekta küstü mü? "Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları" üzerine...
Müzikolojide Dualistlikten Deistliğe
Müzikoloji ve yeni Türkiye...
Müzikoloji, Müzikterapi ve Rahmi Oruç Güvenç…
Müzikolojide Rol Model -1-
Müzikoloji ve Neva Kâr’ın yıldönümü…
Yeni bir yayın: Müzikoloji ve “Evliya Çelebi’de Çalgılar“ …
Müzikolojinin veya İTÜ TMDK’nın 43.YIL kutlaması…
Müzikolojide veya müzikte yansıma felsefesi…
Müzikoloji ve Bölüm Başkanı Stratejisi...
Müzikolojide ve Müzikte Sürrealizm
Müzikte Mimesis Felsefesi veya bir aldatmaca..
Bestekar Musli, Kuruyemiş Ansiklopedisi ve Müzikoloji …
Müzikte "katarsis"...
Müzikoloji, Âmili ve Keşkül-i Müzikolog...
Müzıkolojı ve Cenaze Marşı ya da Segah Tekbir...
Müzikoloji ve Makasıdül-Elhan’ın kaç versiyonu vardır?
Müzikoloji, Edvar, Duvar, Yıldönümü...
Müzikoloji ve Edvarların Bir Yenisi: 1767 Yılı Hekimbaşı Edvarı …
Müzikoloji, Nuri Özcan Ve Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2017
Müzikolojide Çalışmalar: Türk Müziğinde Eğitim Çalıştayı…
Müzikoloji, keman eğitiminde yeni bir kitap…
Muzikolojide yeni bir terim önerisi: Eurogenetic
Müzikoloji : Bu eserin sahibi Nane’dir Nane! Muhayyer ağır çember “Vakt-i subh oldu“…
Müzikoloji ve Itri Haftası dolayısıyla yeni şeyler söylemek…
Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2016
Müzikoloji ve Itri’nin yılbaşı şarkıları…
Müzikoloji, panel ve ödüllendirme, Itri …
Müzikoloji "eleştiri ve çuvaldız", "dedikodu ve çeki düzen"…
Müzikoloji, Ömer Hayyam, bilgi ve anlayış…
Müzikoloji ve 2016 Taşköprülüzade Sempozyumu
Müzikoloji ve koku tarihi veya Itri’nin babası ne iş yapardı?..
Müzikoloji, Astroloji ve Itrî …
Müzikoloji sanatın korunmasını zorunlu görür…
Müzikoloji ve küreselleşen keşif ilişkisi…
Bibliyografyasız müzikoloji olur mu?..
Türk müziği tarihinde ihtilalin öldürdüğü bestekar kimdi?
Itri'nin yaşadığı ihtilaller …
Müzikolojide ihtilallerin yeri veya yersizliği…
Müzikoloji, Bilimsel Müzikoloji, Müzikoloji Bölümleri, İdeal Müzikoloji, Müzikolog Terimleri…
Müzikoloji ve sanata verilen değer: Fehm-i muhsin
Müzikolojide Urmevi’nin Yeri ve Müzik Eğitiminde Kadim Altı-Parmak Metodu… Recep Uslu
Urumiyeli Safiyyüddin ile “Devirler“ üzerine müzikoloji sohbeti...
Müzikolog Nobel ödüllü Urmiyeli Safiyyüddin ve “Hayali Meşk Hikayesi -2”
Müzikolojide iki ucu xxxlu değnek…
Müzikoloji, icra değişiklikleri – 2
Müzikoloji ve icra değişiklikleri, problemleri…
Müzikolojiye takviminizde yer ayırın: Bilgi-şölenleri/ sempozyumlar ve kongreler…
Müzikoloji ve Meragi’nin besteleri…
Müzikolojide Perde Transkripsiyonları ve Meragi’nin yeni bir eseri: Muhtasar Der İlm-İ Musiki...
Itri’nin keşfedilen yeni bir eseri mi? Evet, yeni bir şiiri…
Müzikoloji ve tercümelerin katkısı…
Türk Müziğinin “Bütünlüğü”ne evet - Itri Adına Ödül Organizasyonu…
Müzikoloji ve akademik çalışmaları teşvik…
Yeni yıl muamması: Itri muammasını çözen var mı?
Gencebay’a verilen ödül ve müzikolojide türler konusu…
Sanatçı, müzikolog, metodoloji ve yazı hakemliği…
Müzikoloji Atölyesi ve Sonuçları -1-
Muzikoloji ve Din...
Müzikoloji: Yanlışların karşısında durma cesareti...
Olmadı Kâmil Hoca: Müzik, eleştiri ve doğruluk...
Medeniyet sanat ve müzik...
Bir bestenin notası: Ahmed Hatiboğlu
İki kitap tanıtımı: Itri ve Makedonya’da Piyano, Prof.Dr. Aida İslam ve Balkan Türk Müziği
Panayot Abacı ve Türkiye’de müzikoloji kolay mı?..
Müzikolojiden Uluslararası Konservatuvara Makam Teorisi...
Müzikolojide birleşelim -3-
Müzik terapi ile başbaşa...
Müzikolojide birleşelim -2-
Bir “Müzik Bibliyografyası“nın başına gelenler...
Müzikolojide birleşelim...
1. Gazi Türk Müziği Günleri, Sazendeler Yarışması ve Müzikle tedavi olur mu?..
Türk Müziği Yarışması ve Uluslararası Sanat Müziği Kaynakları…
Gazi Üniversitesi’nde Kutlu Doğum Haftası ve Üniversiteler...
Ruhi Ayangil'in mektubu müzikolojinin feryadıdır...
Yüz yıldır aranan Meragi’nin Müzikler Hazinesi (Kenz-ül Elhan) adlı eseri bulundu mu?..
Müzikolojide Yeni Bir Metot: Bibliyometri Analizi
Müzikolojinin nedir şu edebiyat biliminden çektikleri...
Bugünlerin müzikolojik faaliyetleri...
Tarihi gerçekleri yazmak...
Müzikoloji ve sosyal psikoloji...
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
“Yalancılık üzerine kurulmuş "siyasi şey" çözüm sağlamıyor…“
(Ayhan Sarı)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.38ms