Bugün - Tuesday, March 19, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Recep Uslu

Recep Uslu - Müzikolojide Urmevi’nin Yeri ve Müzik Eğitiminde Kadim Altı-Parmak Metodu… Recep Uslu

Müzikolojide Urmevi’nin Yeri ve Müzik Eğitiminde Kadim Altı-Parmak Metodu… Recep Uslu
Yazı Tarihi: Monday, June 13, 2016

Geçen yazımda Üstad Safiyyüddin’le müzikoloji, müzik tarihi sohbetimden söz etmiştim. Uzun zamandır merak ettiğim bir konunun cevabını yine onunla bu sohbet sonucu yakaladım. Eserinde geçen bir terim var “udda kadim altı-parmak metodu”. Udda altı-parmak metodu ne demektir, ne anlama gelmektedir, nasıl anlaşılmalıdır? Ondan öğrendiğimi birazdan size de aktaracağım.

Mezopotamyanın Orta Doğu müziğinin hatta Dünyanın müzik gelişiminde önemli bir yeri olduğunu kabul etmek gerekir. Bilinen en eski medeniyettir. Gönül Tekin’in dediği gibi onlar Doğuya “Leyla-Mecnun”, Batıya “Romeo-Juliet”i kattılar, astronomiye ise “saat, 60 dakikadır” desturunu öğrettiler. Müziğe ne kattılar? Bir bakalım:

Sumerler dönemi tarihçilerce üçe ayrılır: MÖ 3000- MÖ 2000 yılları, MÖ 2000-MÖ 1000 yılları, MÖ 1000 ve sonrası. Bu süreci de genellikle çivi yazısındaki değişimlerle açıklarlar. Resim yazısından çivi yazısına olan değişim. MÖ 3000 yıllarından sonra Sumerler kralları güne başlamak için uykudan çenk ile uyandırırlardı. “Ud” Sumerce’de “gün” demekti (bk.  http://www.ancientscripts.com/ sumerian.html) . Ecemler yani Kraliçeler ise havatınlak “nâ” denilen bir çalgıyla uyandırılırdı. Bu aslında yumuşak üflenen bir kavaldı. Dört delikli yavaş üflemeli kulakları tırmalamayan tiz sesleri olmayan geniş delikli bir kavaldı. Kral sazı olan çenkler tabletlerde krallarla birlikte çizilmiştir. Onun için Sumer tabletlerinde büyük ebatlarda çengillerden çalgılar vardır. Kral çalgısı büyük olur. Bir ara böylesi moda olmuş. Fakat MÖ 1000 yıllarına doğru Sumerler kuzeyden gelip, muhtemelen İpek Yolu'ndan giden bir müzisyen sayesinde çift teltınlak çalgıyla tanıştılar. Sumer krallarına getirilen ünlü bir Horasanlı müzisyen elindeki iki telli sazla krala hünerlerini gösterdi. Kralın hoşuna gitti. Nedir bu diye sordu, uyanık Horasanlı müzisyen “Anu/Göğ” dedi. “Anu/Göğ”, bizde krallar için her gün çalınan müziğe derler dedi. Kral ona “sen bundan sonra benim baş müzisyenimsin, anu müziğini bana da çal” dedi. Ve her gün başmüzisyen kralı uyandırmak için bu sazı çaldı. Her gün çalınan bu sazın adı “gün, sabah vakti, gün doğumu, seher vakti” gibi anlamlara gelen, “ud” kelimesi bu sazın adı olarak halk arasında söylenmeğe başlandı.

 Çengin yerini alan yeni çalgıya böylece “ud” dediler. Bu olayın muhtemelen MÖ 1000 yıllarında olmuş olması gerekir. Çünkü “gün” sembolü çivi yazısıyla artık doğan güneş sembolünden iki burgulu bir sapa benzeyen bir sembolle yazılmaya başlandı. Udun o günlerde prototipi iki telli idi, sonra üç telli, daha sonra dört telli olması Asurlulardan başlayıp İran sasanileri zamanına kadar olan sürede gerçekleşti, dört tellinin adı da Farsça “barbed” olmuştu. Barbed’in dört telli ud olduğunun söylenmesi hep bu sebepledir. İslamiyetin yayılması sırasında ud, dört telli halde idi ve müzisyenler müzik seslerini ifade edecek yeni bir tel takarak tel sayısını çoğaltmanın yollarını arıyorlardı. İslamiyetin yayılmasının ardından beşinci tel takma girişimleri bir kaç ünlü müzisyen tarafından denendi. Ziryab ve Farabi ve başkaları. Fakat anlaşılan bu beşinci tel konusu çok yaygınlaşamamış veya kişilere özel kalmış gibidir. Ta ki Urmevi’nin Kudema dediği dönemin sonunda, muhtemelen Farabi sonrasında beş telli udun yavaş yavaş yaygınlaşmış olduğu anlaşılıyor.

İslamiyetin yayılması ile Kudema bu ud sazının eğitimini acaba nasıl yapıyorlardı? Hangi terimleri kullanıyorlardı? İşte bu konuda bize Urmevi ip ucu veriyor ve kudemanın altı-parmak metodundan söz ediyor. Bugün bu metod için “parmak pozisyonları” terimini kullanıyoruz. O dönemlerde müzik eğitiminde veya anlatımında parmağın pozisyonları için beş parmağa verilen ad ve udun kaçıncı teli olduğu söyleniyordu. İşaretparmak-ikinci tele, ortaparmak-üçüncü tele gibi. Buna “Kadim altı-parmak metodu” deniyordu.

Urmevi, Türk halkının müzik sanatçısı olduğu kadar halklar üstü bir sanatçı olarak müzik teorisini yazarken o dönemin bir çok halk müziği sazları içinde udu tercih etmiştir. Bugün o kadar çok halk müziği terimini özelleştirdik ki, bazen o dönemde halk müziği olmadığını sananlara, bu konuyu hiç düşünmedim, ben böyle düşünmedim diyenlere rastlarız. Oysa halk sazları dediğimiz tek telliden-beş telliye teltınlak çalgılar, tek delikli çalgıdan yedi delikliye havatınlak çalgılar, darbtınlak çalgılar, göntınlak çalgılar, özetle pek çok çalgı çeşitliliğin olduğu algısı ihmal edilir. Hatta bu kitaplarda çalgıların hepsi yazmasa bile. Bu müzik için kullanılan “geleneksel” sıfatının bir terim olarak kullanılmasını da doğru bulmuyorum. Müzik, müziktir. Bir adetin geleneksel olması için bir önceki nesil ile bir sonraki nesil arasında geleneğin aynı olması gerektiğini düşünüyorum ve bunun değişen şartlar nedeniyle aynı olamayacağından hareketle “geleneksel” olamayacağını düşünüyorum. Ama öyle adetler var ki gerçekten uzun yıllar aynı, gerçekten “geleneksel” demekten başka çare yoktur. Türk müziğine geleneksel sıfatının yakıştırılması ve bunun terim olarak kullanılmasını ise doğru bulmuyorum.

Urmevi’yi şimdi halk müziği sanatçısı sayamayız, neden, çünkü halk müziği 1950’de başladı, daha öncesinde yoktu. İroni yapıyorum, bu cümleyi alıp da benim halk müziği olmadığını düşündüğümü sanmayın. Tam aksine halk müziği her zaman vardı ve Urmevi, zamanın Türk halk müziği sanatçısıdır. Fakat onun bulunduğu zaman dilimi ile onun üstlendiği görev uluslararası bir görev olduğu için o aynı zaman da Arap müziği, İran müziği, Kürt müziği, Ermeni müziği, Abbasi müziği gibi halkların müzik tarihlerinde yer alması bilimsel bir gerçektir.  

Dünya ağır siklet boks şampiyonu Muhammed Ali geçen hafta öldü. Pek büyük bir ses getirmedi ölümü. Sabahlara kadar boks maçını TV’de seyredeceğim diye bekleyen yüzlerce insanın beklediği gibi olmadı. Amerikan gazeteleri bir kaç gün bahsettiler: “the greatest: en büyük” deyip durdular. Neden ses getirmedi, çünkü zamanında ölmedi. Geç gelen bir ölümdü veya bu onun ikinci ölümüydü. Birincisini Amerikan kapitalizmi gerçekleştirmişti. Nasıl mı?

Hepimiz Dede Korkut’un hikayesinde ki bir vuruşta öküzü deviren çocuğu biliriz. Bütün aile, toplum onun “değer”inin farkındadır, alıp çocuğu Dedem Korkut’a götürürler ve olayı anlatıp “adını koy” derler. Dedem Korkut “Adı Boğaç olsun, adını ben koydum, ömrünü Mevla versin” der. “Değer bilen” ne güzel bir insandır, ne güzel bir toplumdur. Oysa Muhammed Ali boks hayatının baharında müslüman oldu. “İslamofobi” terimi daha henüz icat edilmemişti ama vardı. Bütün zenginler, onları temsil eden hükümet mensupları ona cephe aldı. Birçok kişiyi karşısına getirdiler ve anladılar ki onu boksta yenemeyecekler. Yaşadıklarını ben anlatmayayım eksik olur. Onun yaşadığı olayların bazı kesitlerinden “Rocky” filmi yaptılar, ardından seri film yaptılar, çok sükse yaptı. Sonuç o bir halk kahramanı idi, Kapitalizm’in kahramanı değildi. İçinde İslami duygular taşıyan insanların, halkların bir kahramanı idi. Sonunda “değer bilmeyen” kapitalizm, onu hasta etti ve manen öldürdü. Her ne kadar hastalandıktan sonra biraz iltifat etmiş gibi görünseler de neye yarar. “Bir hayalim var” diye başlayan ünlü konuşmanın sahibi bir başka müslüman “Malcolm X” gibi kurşunla öldürmediler. Uzun yıllardır o bir ölüydü. Sesi ve soluğu çıkamıyordu. Bu sebepten onun ölümü ses getirmedi. Ona “değer” verenlere ise geride kalan ailesi “değer” vermedi.

İşte ne denirse densin Urmevi de bir uluslararası halk kahramanıdır. Türk halkının uluslararası müzikolojiye kattığı bir değerdir. Müzikoloji ile uğraşanlar onun değerini bilmek zorundadır. Ve ben ondan bugüne kadar bilinmeyen, çözülememiş bazı şeyler öğrendim ve bunları sizlerle paylaştım.

Değer deyince günümüzün değer ölçülerinden biri de “Fikri haklar” kanunudur, Göktan Ay, internethaber’de güzel şeyler yazmış bir göz gezdirmenizde fayda var. 


Recep USLU

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Müzikolojiye müzik terimleri sözlüklerinin bir yenisi...
Müzikoloji: Değerli Bilgem söyle bana, Türk müziğine atıf var mı?..
Müzikoloji ve Hanefi Özbek’in Form-Tür ve Usul Bilgisi Yayınları...
Müzikoloji ve Gökhan Yalçın’ın Kevseri Mecmuası...
Müzikoloji ve Timur Selçuk’un ardından...
Müzikoloji ve terimlerle ilgili Dr. Göktan Ay’ın yeni kitabı...
Müzikoloji: Meragi’nin Zübdetül-Edvar’ı yayınlandı...
Müzikoloji ve "karabilim-bad science"...
Müzikoloji, Hafız Post Mecmuası, Buhurizade ve Kuçeksünbüle Makamı...
Müzikoloj ve saygı ile linç arasında…
Müzikolojide yeni bir bibliyografya…
Müzikoloji ve “Unmuzec İlimler Ansiklopedisi”nde müzik ilmi…
Müzikolojiye yön veren metinler...
Müzikoloji ve romanlarda müzik…
Müzikoloji: Meragi, Nesimi’den ilham aldı mı?..
Müzikoloji ve Mühr-i Süleyman...
Müzikoloji ve Müziğin İcadı, Mehmetşah, Pisagor, Şeyh-İ Musikar...
Müzikoloji, Meragi’nin Cami’si ve Babak Khazrai Edisyonu
Müzikoloji, Müzik Sosyolojisi ve Meragi...
Müzikolojide ötekileştirme…
Müzikoloji ve 16. yy Türk müziği: “Orada bir musiki var”…
Müzikoloji ve elimdekiler
Yeni bir "Edvar"…
Müzikoloji ve yeni yıla giriş…
Müzikoloji ve Müzik Tarihinde Kevseri-Kemani Hızır Ağa…
Müzikoloji ve Selim Dede Kimdir?..
Müzikoloji'de Oransay 30.Yıl Anması ve 1702 yılında Itri…
Müzikoloji, Asaf Halet Çelebi ve Todi Musikisi…
Müzikoloji ve Canfeza Edebiyat…
Müzikoloji ve Keman Tarihi ya da Saraydaki Kemancı 1777 …
Müzikoloji Ve Hafız Emin Işık’ın Kasidesi…
Müzikoloji ve Katibi Edvarı- 1530
Müzikoloji kütüphanesine yeni bir yayın: “Türk Musikisi Atlası”
Müzikoloji ve , Neyzen Özdönmez...
Müzikoloji ve Ökten’den Sanat Felsefesi…
Müzikoloji ve altı parmakla mucib problemi…
Müzikoloji ve adalet duygusu...
Müzikoloji makalelerinde bibliyografyanin yeri: Bibliyometri analizi…
Müzikoloji sefinesi ya da gemisi…
Müzikoloji ve Meragi’nin mavi boncuğu…
Müzikoloji ve mağara metaforu...
Müzikoloji ve Barış...
Müzolojide Dürretüt-Tac, O Eseri Şirazi Yazmadı; Meragi öyle diyor…
Müzikoloji ve uzay yolculuğu...
Müzikoloji ve Afyonkarahisar İbrahim Alimoğlu Çalgı Müzesi…
Müzikoloji ve Demetnağme; bir kadın bestekar Demet Tekin yeni albümü…
Müzikoloji ve tereke defterleri veya müzayede katalogları…
Müzikoloji: Nayi Osman Dede’ye verilen teşvik ve bize verilen teşvik…
Müzikolojide fedakarlık, adalet, bol toplumsal örnekli yeni yıl…
Müzikolojide bir sempozyum macerası: Mevlana Araştırmaları Enstitüsü’nün Selam Vakti 745. Vuslat Yılında A.A. Konuk, Mesnevi, Fusus arasında intihal ve sadeleştirme
Müzikoloji ve Abdülkadir Meragi’nin hayaletleri...
Müzikoloji’de bir kaynak: Keşfü’l-Hümum 1341
Müzikoloji ve Cumhuriyet Bayramı…
Müzikoloji açısından “Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları”…
Müzikoloji, deprem, İstanbul ve Itri
Müzikoloji ve zevk-i selim…
Müzikoloji, Lazkiye ve Mehmet Ladiki…
Müzikolojide Bir Problem: “Kantemiroğlu 'Edvar'ını ne zaman yazdı? XVI ve XVII. Yüzyıllarda 'Edvar' var mı?..“
Müzikoloji ve Gürültü Teröristleri...
Müzikolojide Yusuf Kırşehri’nin Önemi: Yeni Sistemci Anadolu Edvarları Ekolünün Kurucusu…
Müzikolog Rauf Yekta küstü mü? "Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları" üzerine...
Müzikolojide Dualistlikten Deistliğe
Müzikoloji ve yeni Türkiye...
Müzikoloji, Müzikterapi ve Rahmi Oruç Güvenç…
Müzikolojide Rol Model -1-
Müzikoloji ve Neva Kâr’ın yıldönümü…
Yeni bir yayın: Müzikoloji ve “Evliya Çelebi’de Çalgılar“ …
Müzikolojinin veya İTÜ TMDK’nın 43.YIL kutlaması…
Müzikolojide veya müzikte yansıma felsefesi…
Müzikoloji ve Bölüm Başkanı Stratejisi...
Müzikolojide ve Müzikte Sürrealizm
Müzikte Mimesis Felsefesi veya bir aldatmaca..
Bestekar Musli, Kuruyemiş Ansiklopedisi ve Müzikoloji …
Müzikte "katarsis"...
Müzikoloji, Âmili ve Keşkül-i Müzikolog...
Müzıkolojı ve Cenaze Marşı ya da Segah Tekbir...
Müzikoloji ve Makasıdül-Elhan’ın kaç versiyonu vardır?
Müzikoloji, Edvar, Duvar, Yıldönümü...
Müzikoloji ve Edvarların Bir Yenisi: 1767 Yılı Hekimbaşı Edvarı …
Müzikoloji, Nuri Özcan Ve Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2017
Müzikolojide Çalışmalar: Türk Müziğinde Eğitim Çalıştayı…
Müzikoloji, keman eğitiminde yeni bir kitap…
Muzikolojide yeni bir terim önerisi: Eurogenetic
Müzikoloji : Bu eserin sahibi Nane’dir Nane! Muhayyer ağır çember “Vakt-i subh oldu“…
Müzikoloji ve Itri Haftası dolayısıyla yeni şeyler söylemek…
Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2016
Müzikoloji ve Itri’nin yılbaşı şarkıları…
Müzikoloji, panel ve ödüllendirme, Itri …
Müzikoloji "eleştiri ve çuvaldız", "dedikodu ve çeki düzen"…
Müzikoloji, Ömer Hayyam, bilgi ve anlayış…
Müzikoloji ve 2016 Taşköprülüzade Sempozyumu
Müzikoloji ve koku tarihi veya Itri’nin babası ne iş yapardı?..
Müzikoloji, Astroloji ve Itrî …
Müzikoloji sanatın korunmasını zorunlu görür…
Müzikoloji ve küreselleşen keşif ilişkisi…
Bibliyografyasız müzikoloji olur mu?..
Türk müziği tarihinde ihtilalin öldürdüğü bestekar kimdi?
Itri'nin yaşadığı ihtilaller …
Müzikolojide ihtilallerin yeri veya yersizliği…
Müzikoloji, Bilimsel Müzikoloji, Müzikoloji Bölümleri, İdeal Müzikoloji, Müzikolog Terimleri…
Müzikoloji ve sanata verilen değer: Fehm-i muhsin
Müzikolojide Urmevi’nin Yeri ve Müzik Eğitiminde Kadim Altı-Parmak Metodu… Recep Uslu
Urumiyeli Safiyyüddin ile “Devirler“ üzerine müzikoloji sohbeti...
Müzikolog Nobel ödüllü Urmiyeli Safiyyüddin ve “Hayali Meşk Hikayesi -2”
Müzikolojide iki ucu xxxlu değnek…
Müzikoloji, icra değişiklikleri – 2
Müzikoloji ve icra değişiklikleri, problemleri…
Müzikolojiye takviminizde yer ayırın: Bilgi-şölenleri/ sempozyumlar ve kongreler…
Müzikoloji ve Meragi’nin besteleri…
Müzikolojide Perde Transkripsiyonları ve Meragi’nin yeni bir eseri: Muhtasar Der İlm-İ Musiki...
Itri’nin keşfedilen yeni bir eseri mi? Evet, yeni bir şiiri…
Müzikoloji ve tercümelerin katkısı…
Türk Müziğinin “Bütünlüğü”ne evet - Itri Adına Ödül Organizasyonu…
Müzikoloji ve akademik çalışmaları teşvik…
Yeni yıl muamması: Itri muammasını çözen var mı?
Gencebay’a verilen ödül ve müzikolojide türler konusu…
Sanatçı, müzikolog, metodoloji ve yazı hakemliği…
Müzikoloji Atölyesi ve Sonuçları -1-
Muzikoloji ve Din...
Müzikoloji: Yanlışların karşısında durma cesareti...
Olmadı Kâmil Hoca: Müzik, eleştiri ve doğruluk...
Medeniyet sanat ve müzik...
Bir bestenin notası: Ahmed Hatiboğlu
İki kitap tanıtımı: Itri ve Makedonya’da Piyano, Prof.Dr. Aida İslam ve Balkan Türk Müziği
Panayot Abacı ve Türkiye’de müzikoloji kolay mı?..
Müzikolojiden Uluslararası Konservatuvara Makam Teorisi...
Müzikolojide birleşelim -3-
Müzik terapi ile başbaşa...
Müzikolojide birleşelim -2-
Bir “Müzik Bibliyografyası“nın başına gelenler...
Müzikolojide birleşelim...
1. Gazi Türk Müziği Günleri, Sazendeler Yarışması ve Müzikle tedavi olur mu?..
Türk Müziği Yarışması ve Uluslararası Sanat Müziği Kaynakları…
Gazi Üniversitesi’nde Kutlu Doğum Haftası ve Üniversiteler...
Ruhi Ayangil'in mektubu müzikolojinin feryadıdır...
Yüz yıldır aranan Meragi’nin Müzikler Hazinesi (Kenz-ül Elhan) adlı eseri bulundu mu?..
Müzikolojide Yeni Bir Metot: Bibliyometri Analizi
Müzikolojinin nedir şu edebiyat biliminden çektikleri...
Bugünlerin müzikolojik faaliyetleri...
Tarihi gerçekleri yazmak...
Müzikoloji ve sosyal psikoloji...
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
Uluslararası çoksesli müziğin yükseltisi yerel değildir, uluslararasıdır
(Ayhan Sarı)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.34ms